Прагляд зыходнага тэксту старонкі Ł

{{Лацінка
|Загаловак=Літара лацінкі Łł
|Выява=L with stroke.svg
|Памер_выявы=200px
}}
'''Ł''', '''ł''' — літара [[лацінскі алфавіт|лацінскага алфавіта]], што выкарыстоўваецца ў [[польская мова|польскай]], [[кашубская мова|кашубскай]], [[лужыцкая мова|лужыцкіх]] мовах, у [[беларускі лацінскі алфавіт|беларускай лацінцы]], а з неславянскіх моў — у [[венецыянская мова|венецыянскай]], [[вілямовіцкая мова|вілямовіцкай мове]], у мовах [[наваха, мова|наваха]], [[інупіяк, мова|інупіяк]], [[дэнэ сулінэ, мова|дэнэ сулінэ]], [[догрыб, мова|догрыб]].

У [[славянскія мовы|славянскіх мовах]] '''Ł''' пазначае гук, што ўзыходзіць да агульнаславянскага [[Палаталізацыя|непалаталізаванага]] [l].

Упершыню пазначэнне цвёрдага і мяккага польскіх гукаў [l]/[l'] рознымі літарамі сустракаецца ў арфаграфічным трактаце [[Якуб Паркашовіц|Якуба Паркашовіца]], напісаным каля [[1440]] года (захаваўся ў спісах [[1460-я|1460]]—[[1470-я|1470-х]]): для мяккага гуку ён прапанаваў літару ў выглядзе рукапіснага <math>\ \ell</math>, а для цвёрдага — '''l''' з рыскай, што йдзе налева дагары (нешта падобнае да '''Ч'''); зрэшты, прыкладаў ужывання такое арфаграфіі не захавалася.

Пазначаць мяккі гук літарай '''L''', а цвёрды — перакрэсленай '''Ł''' упершыню прапанаваў [[Станіслаў Забароўскі]], які ў [[1514]]—[[1515]] надрукаваў у [[Кракаў|Кракаве]] кнігу «''Orthographia seu modus recte scribendi et legendi Polonicum idioma quam ultissimus''»; ён жа лічыцца «бацькам» польскае літары '''Ż''', астатнія ж прапанаваныя ім напісанні не прыжыліся, хоць сама ідэя выкарыстання для польскага пісьменства [[дыякрытычны знак|дыякрытычных знакаў]] замест змены формы ўласна літар таксама належыць яму. Першапачаткова Ł абазначала велярызаваны (цвёрды) гук {{IPA|[ɫ]}}<ref>Joseph Andrew Teslar & Jadwiga Teslar, ''A New Polish Grammar'' 8th Edition, Revised. Edinburgh: Oliver & Boyd, Ltd. (1962)</ref>, і такое вымаўленне захавалася і ў цяперашні час на ўсходзе Польшчы<ref>Oscar E. Swan, ''First Year Polish'' 2nd Edition, Revised and Expanded. Columbus: Slavica Publishers (1983)</ref> і ў мове польскай меншасці ў Літве, Беларусі, Украіне. Вымаўленне гэтага гуку падобнае да вымаўлення [[беларуская мова|беларускага]] цвёрдага '''Л'''. Да сярэдзіны [[20 стагоддзе|XX ст.]] вымаўленне цвёрдага '''Ł''' з’яўлялася абавязковым для работнікаў радыё і тэлебачання, а таксама ў сцэнічнай мове, з-за чаго атрымала назву «ł aktorskie». У сучаснасці ж польскае '''Ł''' пераважна пазначае гук {{IPA|/w/}}, блізкі да беларускага '''[[Ў]]''' або англійскага '''W'''<ref>B. W. Mazur, ''Colloquial Polish''. London: Routledge (1983)</ref>. Гэтак ''ładny'' («прыгожы, ладны») вымаўляецца як /ˈўадны/, ''słowo'' («слова») — /ˈсўова/, і ''ciało'' («цела») — /ˈч’аўа/. Разам з тым, старое вымаўленне літары Ł (як беларускага [л]) у Польшчы з’яўляецца цалкам зразумелым, але ў большасці рэгіёнаў лічыцца штучным.

Пры пісьме ад рукі перакрэсліванне літары '''Ł'''/'''ł''' замяняецца [[тыльда]]й над літарай.

У беларускай лацінцы літара '''Ł''' замяняе звычайную [[кірыліца|кірылічную]] '''Л'''.

У мове наваха '''Ł''' выкарыстоўваецца для пазначэння безгалосага альвеалярнага латэральнага фрыкатыўнага гуку [ɬ], падобнага да гуку [[Валійская мова|валійскай мовы]], які пазначаецца '''Ll'''.

У венецыянскай '''Ł''' пазначае слабое (якое пераходзіць у [e] і нават цалкам выпадае ў вымаўленні) інтэрвакальнае [l]. Напрыклад, "la gondoła " можа вымаўляцца як «la gondola», «la gòndoa» ці «la gòndoea».

Літару '''Ł''' ужываюць таксама для запісу некаторых [[скандынаўскія мовы|скандынаўскіх дыялектаў]].

== Камп’ютарны ўжытак ==
Паводле [[Юнікод]]а, ł адпавядае U+0142, Ł — U+0141. У сістэме [[LaTeX]] уводзіцца камандай \l.

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* Wiesław Wydra, Wojciech Ryszard Rzepka, ''Chrestomatia staropolska: Teksty do roku 1543''. Wrocław — Warszawa — Kraków — Gdańsk — Łódź: Zakład narodowy im. Ossolińskich, 1984, стар. 298—300 і 315—317, здымак 38.
 
{{Беларускі лацінскі алфавіт}}
{{Лацінскі алфавіт}}{{Вытворныя літары L}}{{Літары са штрыхом}}
[[Катэгорыя:Літары лацінскага алфавіта]]
[[Катэгорыя:Беларуская лацінка]]
[[Катэгорыя:Польская мова]]