Прагляд зыходнага тэксту старонкі Астрабіялогія

[[Файл:DNA Overview.png|thumb|right|140px|[[Нуклеінавыя кіслоты]] могуць з’яўляцца не адзінымі [[Біямалекулы|біямалекуламі]], здольнымі несці жыццёвую інфармацыю<ref name="AstroDNA">{{cite web|url=http://www.astrobio.net/news/article2168.html|title=Launching the Alien Debates (part 1 of 7)|access-date=2008-10-20|date=December 8.2006|work=Astrobiology Magazine|publisher=NASA|url-status=dead|archive-url=http://web.archive.org/20070929093365/www.astrobio.net/news/article2168.html|archive-date=2007-09-29}}</ref>.]]
'''Астрабіяло́гія''' ('''экзабіяло́гія''') — навука, прадметам якой з’яўляецца вывучэнне паходжання, [[Эвалюцыя|эвалюцыі]] і распаўсюджання [[Жыццё|жыцця]] ў [[Сусвет|Сусвеце]]. Астрабіялогія абапіраецца на навуковыя дасягненні ў галіне [[Фізіка|фізікі]], [[Астраномія|астраноміі]], [[Біялогія|біялогіі]], [[Экалогія|экалогіі]], [[Планеталогія|планеталогіі]], [[Геаграфія|геаграфіі]] і [[Геалогія|геалогіі]] для вывучэння магчымасці існавання жыцця на іншых [[планета]]х<ref>[http://www.itwire.com.au/content/view/11647/1066/ iTWire — Sciencist will look for alien life, but Where and How?]</ref><ref>{{cite book |title=The life and death of planeth Earth |last=Ward |first=P. D |last2=Brownlee|first2=D. |year=2004 |publisher=Owl Books |location=New Yorc |isbn=0805075127 }}</ref>. У вырашэнні асобных задач астрабіялогія цесна сутыкаецца з [[Касмічная біялогія|касмічнай біялогіяй]] і касмічнай медыцынай, якія ўзніклі ў сувязі з актыўным пранікненнем чалавека ў касмічную прастору. Астрабіялогія ажыццяўляе пошук прыдатнага для жыцця асяроддзя як у [[Сонечная сістэма|сонечнай сістэме]], так і за яе межамі, пошук доказаў [[Абіягенэз|перадбіятычнай хіміі]], лабараторныя і практычныя даследаванні паходжання і ранняга развіцця жыцця на [[планета Зямля|Зямлі]], а таксама даследавання магчымасцей жыцця, у прыватнасці, прыстасавання да складаных умоў на Зямлі і ў космасе<ref name="about">{{cite web|url=http://astrobiology.nasa/gov/about-astrobiology/|title=About Astrobiology|access-date=2008-10-20|date=January 21, 2008|work=NASA Astrobiology Institute|publisher=NASA|archive-url=http://webcitation.org/65SpJMnNl|archive-date=2012-02-15}}</ref>.

== Агляд ==
[[Файл:Plagiomnium affine laminazellen.jpeg|thumb|right|220px|Невядома, ці будзе жыццё ў Сусвеце, у выпадку яго выяўлення, мець клеткі, падобныя да клетак зямных раслін (бачныя [[хларапласт]]ы ў клетках расліны).<ref>{{cite web|url=http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2007/spectrum_plants.html|title=NASA Predicts Non-Green Plants on Other Planets|last=4 November 2007|publisher=Goddard Space Flight Center|archive-url=https://web.archive.org/web/20141119215353/http://www.nasa.gov/centers/goddard/news/topstory/2007/spectrum_plants.html|archive-date=19 лістапада 2014|access-date=6 снежня 2014|url-status=dead}}</ref>]]
[[Файл:ALH84001 structures.jpg|thumb|rught|220px|Марсіянскі метэарыт [[ALH84001]] мае мікраскапічныя ўтварэнні, якія могуць быць створаны мікраарганізмамі.]]
Тэрмін ''астрабіялогія'' ўтвораны са старажытнагрэчаскіх слоў ''астрон'' ({{lang-grc|αστρον}}) — «зорка», ''біос'' ({{lang-grc|βίος}}) — «жыццё» і ''логія'' ({{lang-grc|-λογια}}) — «вучэнне». Ёсць розныя сінонімы тэрміна «астрабіялогія», але ўсе яны ўключаюць дзве асноўныя навукі: астраномію і біялогію. Тэрмін-сінонім «экзабіялогія» паходзіць ад грэчаскага ''эксо'' ({{lang-grc|Έξω}}) — «па-за, звонку», ''біос'' ({{lang-grc|βίος}}) — «жыццё» і ''логія'' ({{lang-grc|-λογία}}) — «вучэнне». Іншы тэрмін, які выкарыстоўваўся ў мінулым — ксенабіялогія, гэта значыць «біялогія іншаземцаў». Гэта слова было прыдумана ў 1954 годзе пісьменнікам-фантастам [[Роберт Энсан Хайнлайн|Робертам Хайнлайнам]] у яго рамане «Зорны Звер»<ref>{{cite journal |author=Heinlein R and Harold W |url=http://www.jstor.org/stable/1708323 |title=xenobiology |journal=Science |date=21 July 1961 |page=223 and 225 |access-date=2011-01-16}}</ref>/

Пытанне «ці існуе жыццё недзе яшчэ ў Сусвеце» паддаецца праверцы, і такім чынам, пошукі адказу на яго з’яўляюцца эфектыўным напрамкам навуковых даследванняў. Сёння астрабіялогія стала фармалізаванай галіной даследаванняў, хаця некалі знаходзілася ўбаку ад асноўных навуковых пошукаў. Цікавасць [[NASA]] да астрабіялогіі пачалася з распрацоўкі касмічнай праграмы. У 1959 годзе НАСА прафінансавала свой першы праект па экзабіялогіі, а ў 1960 годзе стварыла Праграму вывучэння экзабіялогіі<ref name="about" /><ref>{{cite book |title=The Living Universe:NASA and the Development of Astrobiology |url=https://archive.org/details/livinguniversena0000stev |author=Steven J. Dick and James E. Strick |publisher=Rutgers University Press |location=New Brunswick,NY |year=2004}}</ref>. У 1971 годзе НАСА прафінансавала праект [[SETI]] па пошуку радыёсігналаў [[Пазаземныя цывілізацыі|пазаземных цывілізацый]]. [[Праграма «Вікінг»]], распачатая ў 1976 годзе, уключала тры біялагічныя эксперыменты, распрацаваныя для пошука магчымых прыкмет існавання жыцця на [[Планета Марс|Марсе]]. Навуковы апарат [[Mars Pathfinder]], прызямліўшыся ў 1997 годзе, змяшчаў навуковы груз, прызначаны для вывучэння мікробных акамянеласцей, заключаных у камянях<ref>{{cite conference | conference = Twenty-sixth Lunar and Planetary Science Conference|url=http://exobiology.nasa.gov/ssx/Selected_Research/exopaleo_for_pathfinder.html | title=Exoplanetology at the Pathfinder Landing Site | last1=Farmer |first1=Jack D.|last2= Des Marais|first2=David J.|last3=Greeley|first3=Ronald | publisher=NASA Ames Research Center | date=5 September 1996 | access-date=6 снежня 2014 | archive-url=https://web.archive.org/web/20041120182642/http://exobiology.nasa.gov/ssx/Selected_Research/exopaleo_for_pathfinder.html | archive-date=20 лістапада 2004 | url-status=dead }}</ref>.

У 21-ым стагоддзі астрабіялогія робіцца цэнтрам растучай колькасці даследчыцкіх місій НАСА і [[Еўрапейскае касмічнае агенцтва|Еўрапейскага касмічнага агенцтва]] ў Сонечнай сістэме. Першы еўрапейскі семінар па астрабіялогіі адбыўся ў мае 2001 года ў Італіі<ref>{{cite web|url=http://www.esa.int/esaCP*Pr_27_2001_p_EN.html|title=First Ruropean Workshop onExo/Astrobiology|year=2001|work=ESA press Release|publisher=Europesa Space Agency|archive-url=https://www.webcitation.org/65SpKgHz1?url=http://www.esa.int/esaCP/Pr_27_2001_p_EN.html|archive-date=15 лютага 2012|access-date=6 снежня 2014|url-status=live}}</ref>, вынікам якога стала [[Аўрора, праграма|Праграма Аўрора]]<ref>{{cite journal |title=ESA Embaracts Astrobiology |journal=Science |date=2001-06-01 |volume=292 |number=5522 |page=1626-1627 |url=http://www.sciencemag.org/cgi/content/summary/292/5522/1626?maxtosho= |doi=10.1126/science.292.5522.1626 | issn = 0036-8075}}</ref>. Цяпер НАСА курыруе {{Не перакладзена|Інстытут Астрабіялогіі НАСА||en|NASA Astrobiology Institute}}. Усё большая колькасць універсітэтаў ва ўсім свеце ўводзіць праграмы навучання па астрабіялогіі. У Злучаных Штатах гэта [[Арызонскі ўніверсітэт]]<ref name="astrobiology.asu.edu">{{Cite web |url=http://astrobiology.asu.edu/Astrobiology/Home/home.html |title=Astrobiology at Arizona State University |access-date=6 снежня 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110719141026/http://astrobiology.asu.edu/Astrobiology/Home/Home.html |archive-date=19 ліпеня 2011 |url-status=dead }}</ref>, універсітэт Пенсільваніі, універсітэт штата Мантана і [[Вашынгтонскі ўніверсітэт]]; у Велікабрытаніі — універсітэт Кардыфа (створаны Цэнтр Астрабіялогіі)<ref name="case.glam.ac.uk">[http://case.glam.ac.uk/CASE/Segrees/AstroBio,html CASE Undergraduate Degress]{{Недаступная спасылка}}</ref>, у Аўстраліі [[Універсітэт Новага Паўднёвага Уэльса]]<ref name="aca.unsw.edu.au">[http://aca.unsw.edu.au The Australian Centre of New South Wales]</ref>.

Дасягненні ў вобласці астрабіялогіі, назіральнай астраноміі і адкрыццё вялікай разнастайнасці [[Экстрэмафілы|экстрэмафілаў]], якія могуць існаваць у самых суровых умовах на Зямлі, прывялі да дапушчэння, што жыццё можа квітнець на многіх планетах і спадарожніках у Сусвеце. Асаблівая ўвага цяперашніх астрабіялагічных даследванняў надаецца пошуку жыцця на [[Планета Марс|Марсе]] з-за яго блізасці да Зямлі і геалагічнай гісторыі. Існуе ўсё больш сведчанняў, што раней на паверхні Марса мелася значная колькасць вады, якая разглядаецца ў якасці найважнейшага папярэдніка развіцця жыцця на аснове вуглярода<ref name="autogenerated1">[http://www.pbs.org/wgbh/nova/mars/essentoal.html NOVA |Mars | Life’s Little Essential | PBS]{{Недаступная спасылка}}</ref>.

Місіямі, якія былі распрацаваны для пошука жыцця, былі [[Праграма «Вікінг»]] і пасадачны модуль [[Бігль 2]], накіраваныя да Марса. Асноўны вывад, які можна зрабіць па выніках працы «Вікінгаў»: альбо колькасць мікраарганізмаў у месцах пасадак апаратаў вельмі малая, альбо іх няма ўвогуле. Пасадачны модуль Бігль 2 верагодна прызямліўся ўдала, але на сувязь не выйшаў. Асноўнай прычынай выхаду са строю прызнана паломка абсталявання сувязі. Значную ролю ў астрабіялогіі павінна была адыграць місія {{Не перакладзена|Jupiter Icy Moons Orbiter||en|Jupiter Icy Moons Orbiter}}, прызначаная для даследавання лядовых спадарожнікаў [[Планета Юпітэр|Юпітэра]], але яна была адменена. У 2008 годзе пасадачны модуль [[Фенікс (касмічны апарат)|Фенікс]] даследаваў марсіянскі грунт на наяўнасць слядоў [[Жыццё на Марсе|мікробнага жыцця]], а таксама прысутнасці вады. Галоўным навуковым вынікам місіі стала знаходка лёду пад тонкім пластом грунту, а таксама яго хімічны аналіз.

У лістападзе 2011 года НАСА запусціла марсаход [[Curisity]], які працягнуў пошукі слядоў жыцця на [[Планета Марс|Марсе]]. Еўрапейскае касмічнае агенцтва распрацоўвае марсаход [[ЭкзаМарс|Exomars]], які плануецца да запуску ў 2018 годзе.

[[Міжнародны астранамічны саюз]] (МАС) рэгулярна праводзіць буйныя міжнародныя канферэнцыі пры дапамозе [[Камісія 51|Камісіі 51]] «Біяастраномія: пошук пазаземнага жыцця», якая была створана МАС для каардынацыі працы ў галіне пошука жыцця і [[розум]]а ў Сусвеце і цяпер функцыянуе на базе Інстытута астраноміі пры Універсітэце Гаваяў.

== Метадалогія ==

=== Звужэнне задачы ===
{{main|Планеты, прыдатныя для ўзнікнення жыцця}}

Для пошука жыцця на іншых планетах неабходна паменшыць памер задачы, для чаго выкарыстоўваюцца розныя дапушчэнні. Першае заключаецца ў тым, што пераважная большасць форм жыцця ў нашай [[Галактыка|Галактыцы]] заснавана на вугляроднай хіміі, як і ўсе формы жыцця на Зямлі<ref>{{cite web |url=http://library.thinkquest.org/C003763/indeex.pxp?page=interview07 |title=polycyclic Aromatic Hydrocarbons: An interview With Dr. Farid Salama |access-date=2009-10-20 |year=2000 |work=Astrobiology magazine }}{{Недаступная спасылка}}</ref>, хаця не адмаўляецца магчымасць існавання [[Альтэрнатыўная біяхімія|невугляродных форм жыцця]]. Меркаванне заснавана на тым, што [[вуглярод]] з’яўляецца чацвёртым па [[Распаўсюджанасць хімічных элементаў|распаўсюджанасці]] элементам у Сусвеце, а таксама дазвляе фарміраваць вакол сабе вялікую разнастайнасць малекул. Здольнасць атамаў вуглярода лёгка звязвацца адзін з адным дазваляе ствараць даволі доўгія і [[Арганічныя рэчывы|складаныя малекулы]].

Наступнае дапушчэнне — наяўнасць вады ў вадкім стане. Вада з’яўляецца распаўсюджанным рэчывам, якое неабходна для фарміравання складаных вугляродных злучэнняў, якія, ў сваю чаргу, могуць прывесці да з’яўлення жыцця. Асобныя даследчыкі прапануюць таксама разглядаць асяроддзе [[аміяк]]у ці водна-аміячных сумесей, бо яна забяспечвае большы дыяпазон тэмператур для жыцця і, такім чынам, пашырае колькасць патэнцыяльных светаў. Гэтае асяроддзе лічаць прыдатным як для вугляроднага, так і для [[Альтэрнатыўная біяхімія|невугляроднага жыцця]].

Трэцяе дапушчэнне: пошук зорак, падобных да [[Сонца]]. Вельмі вялікія зоркі маюць адносна малы час жыцця, што, ў сваю чаргу, значыць, што ў жыцця не будзе дастаткова часу для развіцця на планетах, якія абарачаюцца вакол такіх зорак. Вельмі маленькія зоркі выдзяляюць так мала цяпла, што планеты могуць мець ваду ў вадкім стане, знаходзячыся толькі на вельмі блізкіх арбітах. Але пры гэтым, планеты будуць захоплены прыліўнымі сіламі зоркі<ref>{{cite web|url=http://www.redorbit.com/news/display/?id=223364&source=r|title=M Dwarfs: The Search for Life in On|date=29 August 2005|publisher=Red Orbit & Astrobiology Magazine|archive-url=https://web.archive.org/web/20110522053939/http://www.redorbit.com/news/display/?id=223364&source=r|archive-date=22 мая 2011|access-date=7 снежня 2014|url-status=dead}}</ref>. Без тоўстага слоя атмасферы адзін бок планеты будзе пастаянна нагрэты, а другі замарожаны. Але ў 2005 годзе пытанне прыдатнасці да жыцця планет вакол [[Чырвоны карлік|чырвоных карлікаў]] было зноў пастаўлена ў парадак дня навуковай супольнасці, бо доўгі час існавання чырвоных карлікаў (да 10 трыльёнаў гадоў) можа дапускаць наяўнасць жыцця на планетах са шчыльнай атмасферай. Гэта мае вялікае значэнне, таму што чырвоныя карлікі вельмі распаўсюджаныя ў Сусвеце. (Гл. [[Прыдатнасць да жыцця сістэмы чырвонага карліка]]). Па падліках вучоных каля 10 % зорак ў нашай галактыцы падобныя па сваіх характарыстыках да Сонца, а ў радыусе 100 [[Светлавы год|светлавых гадоў]] ад нас знаходзіцца каля тысячы такіх зорак. Гэтыя зоркі хучэй за ўсё будуць асноўнай мэтай падчас пошука жыцця ў іх сістэмах.

Паколькі Зямля з’яўляецца адзінай планетай, на якой дакладна вядома наяўнасць жыцця, то не ўяўляецца магчымым даведацца, карэктныя гэтыя дапушчэнні ці не.

=== Складаныя часткі астрабіялогіі ===
{{main|Астраномія}}

[[Файл:OGLE-2005-BLG-390Lb_planet.jpg|thumb|200px|Экзапланета [[OGLE-2005-BLG-390Lb]] на адлегласці 20 000 светлавых гадоў ва ўяўленні мастака.]]
[[Файл:Kepler Space Telescope spacecraft model 1.png|thumb|righr|200px|[[Кеплер (тэлескоп)|Місія Кеплер]] прызначана для пошука [[экзапланета|экзапланет]].]]
Большасць звязаных з астраноміяй астрабіялагічных даследаванняў адносіцца да пошука планет за межамі Сонечнай сістэмы ([[Экзапланета|экзапланет]]). Асноўнае дапушчэнне заключаецца ў тым, што калі жыццё ўзнікла на Зямлі, то яно можа ўзнікнуць і на іншых планетах з аналагічнымі характарыстыкамі. У сувязі з гэтым, у стадыі распрацоўкі знаходзіцца вялікая колькасць праектаў, прызначаных для пошука экзапланет, падобных да Зямлі. У першую чаргу гэта праграмы НАСА [[Terrestial Planet Finder]] (TPF) i [[Atlast]], а таксама праграма [[Дарвін, касічны праект|Darwin]] Еўрапейскага касмічнага агенцтва. Існуюць таксама менш амбіцыйныя праекты, у якіх мяркуецца выкарыстоўваць наземныя тэлескопы. Акрамя таго, НАСА ўжо запусціла [[Кеплер (тэлескоп)|місію Кеплер]] у сакавіку 2009 года, а Французскае касмічнае агенцтва — спадарожнік [[COROT]] у 2006 годзе. Мэтай запланаваных місій з’яўляецца не толькі выяўленне планет памерам з Зямлю, але і непасрэднае назіранне святла ад планеты для наступнага [[Спектраскапія|спектраскапічнага вывучэння]]. Даследуючы спектры планет, можна вызначыць асноўны састаў атмасферы экзапланеты і/ці яе паверхні. Даследчая група НАСА — Лабараторыя віртуальных планет выкарыстоўвае камп’ютарнае мадэляванне для стварэння разнастайных віртуальных планет, каб зразумець, як яны будуць выглядаць пры назіранні Дарвінам ці TPF<ref>{{cite web|url=http://vpl.astro.washington.edu/main/about_vpl.html|title=The Virtual Planet laboratory|publisher=NASA|archive-url=https://web.archive.org/web/20120218094539/http://vpl.astro.washington.edu/main/about_vpl.html|archive-date=18 лютага 2012|access-date=7 снежня 2014|url-status=dead}}</ref>. Калі гэтыя місіі пачнуць збор дадзеных, атрыманыя спектры планет можна будзе параўнаць са спектрамі планет у частцы характарыстык, якія могуць указваць на наяўнасць жыцця. Вымярэнне фотаметрыі экзапланеты таксама можа даць дадатковую інфармацыю аб асаблівасцях паверхні і атмасферы планеты.

Ацаніць колькасць планет з [[Пазаземнае жыццё|разумным жыццём]] можна пры дапамозе [[ураўненне Дрэйка|ураўнення Дрэйка]]. Ураўненне вызначае [[імавернасць]] наяўнасці разумнага жыцця як здабытак такіх параметраў, як колькасць планет, якія могуць быць населенымі, і колькасць планет, на якіх можа ўзнікнуць жыццё<ref>{{cite web|url=http://www.setileague.org/general/drake.htm|title=Wath is the Drace Equation?|last=Ford|first=Stewe|date=August 1995|publisher=SETI League|archive-url=https://web.archive.org/web/20120522015515/http://www.setileague.org/general/drake.htm|archive-date=22 мая 2012|access-date=7 снежня 2014|url-status=dead}}</ref>:

<math>N = R^{*} ~ \times ~ f_{p} ~\times ~ n_{e} ~ \times ~ f_{l} ~ \times ~ f_{i} ~ \times ~ f_{c} ~ \times ~ L,</math>
: дзе N — колькасць разумных цывілізацый, гатовых да ўступлення ў кантакт;
: R* — колькасць зорак, якія ўтвараюцца штогод (зорак, падобных да Сонца);
: f<sub>p</sub> — доля зорак, каля якіх ёсць планеты;
: n<sub>e</sub> — сярэдняя колькасць планет і спадарожнікаў з прыдатнымі ўмовамі для зараджэння цывілізацыі;
: f<sub>l</sub> — імавернасць зараджэння жыцця на планеце з прыдатнымі ўмовамі;
: f<sub>i</sub> — імавернасць узнікнення разумных форм жыцця на планеце, на якой ёсць жыццё;
: f<sub>c</sub> — адносіна колькасці планет, разумныя жыхары якой здольны да кантакту і шукаюць яго, да колькасці планет, на якіх ёсць разумнае жыццё;
: L — час жыцця такой цывілізацыі (гэта значыць час, на працягу якога цывілізацыя існуе, здольна ўступіць у кантакт і хоча ўступіць у кантакт).

Але на дадзены момант гэта ураўненне абгрунтавана толькі тэарэтычна і малаверагодна, што ураўненне будзе ўдакладнена разумнымі граніцамі хібнасці ў бліжэйшы час. Першы множнік R вызначаецца з астранамічных назіранняў і з’яўляецца найменш абмяркоўваемай велічынёй. Па другім і трэцім множніках (зоркі з планетамі і планеты з прыдатнымі ўмовамі) на сёння ідзе збор дадзеных. Астатнія параметры заснаваны выключна на дапушчэннях. Праблема формулы ў тым, што яна не можа выкарыстоўвацца для стварэння гіпотэз, бо ўтрымлівае параметры, якія нельга праверыць. Другая звязаная тэма — [[парадокс Фермі]], згодна з якім дапускаецца, што калі жыццё распаўсюджана ў Сусвеце, то павінны існаваць відавочныя прыкметы гэтага. На гэтым Парадоксе заснаваны такія праекты як [[SETI]], якія спрабуюць выявіць радыёсігналы ад разумных пазазямных цывілізацый.

Іншай актыўнай вобласцю даследаванняў ў астрабіялогіі з’яўляецца вывучэнне [[Планетная сістэма|планетнай сістэмы]]. Было выказана дапушчэнне, што асаблівасці нашай Сонечнай сістэмы (напрыклад, прысутнасць Юпітэра ў якасці ахоўнага шчыта)<ref>{{cite web|url=http://www.europlanet-eu.org/demo/index.php?option=com_content&task=view&id=58&Itemid=999|title=jupiter^Friend or foe?|last=Horner|first=Jonathan|last2=Jones|first2=Barrie|date=August 24, 2007|publisher=Europlanet|archive-url=https://web.archive.org/web/20220622164436/http://www.europlanet-eu.org/demo/index.php?option=com_content|archive-date=22 чэрвеня 2022|access-date=7 снежня 2014|url-status=dead}}</ref> маглі значна павялічыць імавернасць развіцця разумнага жыцця на нашай планеце<ref>{{cite web|url=http://www.spaceref.com/news/viewsr.html?pid=3910|title=The Role Of Astrobiology in Solar System Exploation|last=Jakowsky|first=Bruce|last2=Des Marais|first2=David|display-authors=etal|date=September 14, 2001|work=NASA|publisher=SpaceRef.com|archive-url=https://www.webcitation.org/65SpNiuEo?url=http://www.spaceref.com/news/viewsr.html?pid=3910|archive-date=15 лютага 2012|access-date=7 снежня 2014|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&id=1222|title=coming Soon: "Good" Jupiterus|last=Bortman|first=Henry|date=September 29, 2004|work=Astrobiology Magazine|archive-url=https://www.webcitation.org/65SpOlUJP?url=http://astrobio.net/exclusive/1222/coming-soon-good-jupiters|archive-date=15 лютага 2012|access-date=7 снежня 2014|url-status=live}}</ref>. Але канчатковыя высновы яшчэ не зроблены.

=== Біялогія ===
{{main|Біялогія|Экстрэмафілы}}

[[Файл:Blacksmoker in Atlantic Ocean.jpg|thumb|right|200px|[[Гідратэрмальныя крыніцы сярэдзінна-акіянічных хрыбтоў|Чорныя курыльшчыкі]] падтрымліваюць жыццё асобных мікраарганізмаў на Зямле. Падобныя ўтварэнні могуць быць і на іншых планетах.]]
Біялогія і біяхімія ў адрозненне ад фізікі не дапускаюць імавернасцей і дапушчэнняў, гэта значыць, што альбо біялагічныя з’явы рэальныя, альбо не. Біёлагі не могуць сказаць, што працэс ці з’ява, з’яўляючыся матэматычна імавернымі, павінны існаваць на самой справе. Для біёлагаў аснова меркаванняў відавочная, і яны дакладна вызначаюць, што з’яўляецца гіпатэтычным, а што не.

Да 1970-ых гадоў вучоныя меркавалі, што жыццё цалкам залежыць ад энергіі Сонца. Расліны на Зямлі выкарыстоўваюць энергію сонечнага святла ў працэсе [[фотасінтэз]]а, у выніку якога ўтвараюцца арганічныя рэчывы з вуглякіслага газа і вады і вызваляецца [[кісларод]]. Далей жывёлы з’ядаюць расліны, тым самым ажыццяўляецца перадача энергіі па [[Харцовы ланцуг|харчовым ланцугу]]. Раней лічылася, што жыццё ў глыбінях акіяна, куды не даходзіць сонечнае святло, існуе дзякуючы харчовым рэчывам, якія ўтвараюцца ад выкарыстання арганічных рэштак, якія падаюць з паверхні акіяна, альбо ад мёртвых жывёл, гэта значыць, таксама залежыць ад Сонца. Меркавалася, што здольнасць жыцця да існавання залежыць ад яго доступа да сонечнага святла. Але ў 1977 годзе, падчас даследчыцкага пагружэння на глыбокаводным апараце [[Алвін]] каля [[Галапагоскія астравы|Галапагоскіх астравоў]] вучоныя знайшлі калоніі гігантскіх трубчатых чарвей, [[Малюскі|малюскаў]], [[Ракападобныя|ракападобных]], [[мідыі|мідый]] і іншых марскіх жыхароў, згрупаваных вакол падводных вулканічных утварэнняў, якія былі названыя [[Гідратэрмальныя крыніцы сярэдзінна-акіянічных хрыбтоў|чорныя курыльшчыкі]]. Гэтыя істоты квітнелі, нягледзячы на адсутнасць доступу да сонечнага святла. Пазней было высветлена, што яны складаюць цалкам незалежны харчовы ланцуг. Замест раслін аснову гэтага харчоывага ланцуга складае нейкая форма бактэрый, якая здабывае энергію з працэса акіслення рэактыўных хімічных рэчываў, такіх як [[вадарод]] ці [[серавадарод]], якія паступаюць з унутраных частак Зямлі. Гэты [[хемасінтэз]] выклікаў рэвалюцыю ў вывучэнні біялогіі, даказваючы, што жыццё не абавязкова залежыць ад сонца — яно толькі патрабуе вады і энергіі.

[[Экстрэмафілы]] (агранізмы, здольныя выжыць у экстрэмальных умовах) з’яўляюцца ключавым элементам у даследаваннях астрабіёлагаў. У якасці прыкладаў такіх арганізмаў можна прывесці [[Біёта|біёту]], якая здольна выжыць пад тоўшчай вады каля некалькіх кіламетраў паблізу ад гідратэрмальных крыніц, і [[Мікраарганізмы|мікробаў]], якія жывуць у вельмі кіслых асяроддзях<ref>{{cite web|url=http://www.livescience.com/anomalworld/050207_extremophiles.html|title=Wild Creatures|last=Carey|first=Bjorn|date=February 2005|work=Live Science|archive-url=https://web.archive.org/web/20060319111832/http://www.livescience.com/animalworld/050207_extremophiles.hrml|archive-date=19 сакавіка 2006|access-date=13 снежня 2014|url-status=dead}}</ref>. Цяпер вядома, што [[экстрэмафілы]] жывуць у льдзе, кіпячай вадзе [[Кіслоты|кіслаце]], вадзе з [[Ядзерны рэактар|ядзернага рэактара]], солях крысталаў, таксічных адходах, і іншых месцах, якія раней лічыліся непрыдатнымі для жыцця<ref name="Cavicchioli">{{cite journal|title=Extremophiles and the search for extraterrestial life.|journal=Astrobiology|date=Fall 2002|first=R.|last=Cavicchioli|volume=2|issue=3|pages=:281-92.|pmid=12530238 |doi=10.1089/153110702762027862 }}</ref>. Яны адкрылі новыя напрамкі даследаванняў у астрабіялогіі за кошт значнага павелічэння месц пражывання за межамі Зямлі. Характарыстыка гэтых араганізмаў, іх асяроддзя пражывання і эвалюцыйнага шляха лічыцца важнейшым кампанентам у разуменні таго, як можа развівацца жыццё ў іншых месцах у Сусвеце.

2 снежня 2010 года вучоныя абвясцілі, што бактэрыі экстрэмафілы ([[GFAG-1]]) ва ўмовах недахопу [[фосфар]]у могуць замяняць яго ў малекуле [[ДНК]] на мыш’як<ref name="arsenic extremophile">{{cite news | last = Palmer | first = Jason | title = Arsenic-living bacteria may help in hunt for alien life | date = December 2, 2010 | url = http://www.bbc.co.uc/news/science-environment-11886943 | work = BBC News | access-date = 2010-12-02 }}{{Недаступная спасылка}}</ref>. Гэтае адкрыццё надае значнасць старой ідэі, згодна з якой жыццё на іншых планетах можа мець зусім іншы хімічны склад, і таму яно можа дапамагчы ў пошуках пазаземнага жыцця<ref name="arsenic extremophile" /><ref>{{cite news | last = Bortman | first = Henry | title = Arsenic-Eating Bacteria Opens New Possibilites for Alien Life | date = December 2, 2010 | url = http://www.space.com/scienceastronomy/arsenic-bacteria-alien-life-101202.html |work = Space.com | access-date = 2010-12-02}}</ref>. Пазней высветлілася, што гэта не так<ref>[http://elementry.ru/lib/431607 Две дамы, ДНК и мышьяк [[Элементы.ру]] (артыкул ''Алены Клешчанка'' з часопіса «[[Хімія і жыццё]]», № 3, 2012 г.)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160310201157/http://elementry.ru/lib/431607 |date=10 сакавіка 2016 }}</ref>.

Іншай галіной даследаванняў, якая распрацоўваецца цяпер, з’яўляецца вывучэнне [[Узнікненне жыцця|ўзнікнення жыцця]], якое адрозніваецца ад эвалюцыйнага шляха. [[Аляксандр Іванавіч Апарын|Аляксандр Апарын]] і [[Джон Бёрдан Сандэрсан Холдэйн|Джон Холдэйн]] меркавалі, што ўмовы на ранняй Зямлі былі спрыяльнымі для фарміравання арганічных злучэнняў з неарганічных элементаў і, такім чынам, для фарміравання многіх хімічных рэчываў, характэрных для форм жыцця, якія мы зараз назіраем. У вывучэнні гэтага працэса, вядомага як перадбіятычная хімія, вучоныя дасягнулі пэўнага прагрэса, але дагэтуль незразумела, ці магло жыццё ўтварыцца такім чынам на Зямлі. Альтэрнатыўная [[Панспермія|тэорыя пансперміі]] зводзіцца да таго, што ўпершыню элементы жыцця, магчыма, сфарміраваліся на іншай планеце з яшчэ больш спрыяльнымі ўмовамі (ці нават у міжзорнай прасторы, на [[астэроід]]ах і г. д.), а потым былі нейкім чынам перанесены на Зямлю. Спадарожнік [[Юпітэр (планета)|Юпітэра]] [[Еўропа (спадарожнік)|Еўропа]] цяпер разглядаецца ў якасці найбольш імавернага месца для існавання пазаземнага жыцця ў Сонечнай сістэме<ref name="Cavicchioli" /><ref>{{cite web|title=Jupiter's Moon Europa suspected Of fostering Life|url=http://www.unisci.com/stories/20021/0211026.htm|work=Daily University Science News|year=2002|format=PDF|archive-url=https://www.webcitation.org/65SpPYEPc?url=http://www.unisci.com/stories/20021/0211026.htm|archive-date=15 лютага 2012|access-date=13 снежня 2014|url-status=live}}</ref><ref name="galileo">{{cite journal|title=extremophiles and the search for estraterrestrial life.|journal=Astrobiology|date=Fall 2002|first=R.|last=Cavicchioli|volume=2|issue=3|pages=:281-92.|pmid=12630238|doi=10.1089/153110702762027862}}</ref><ref>{{cite news | first=Leonard | last=David |title=Europa Mission: Lost in NASA Buget |date=2006-02-07 | publisher = space.com |url = http://www.space.com/news/060207_europa_budget.html | access-date = 2009-08-08 }}</ref><ref>{{cite news | title = Clues to possible life on Europa may lie buried in antarctic ice | date = March 5, 1998 | publisher = NASA | url = http://science.nasa.gov/newhome/headlines/ast05mar98_1.htm | work = Marshal Space Flight Center | access-date = 13 снежня 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20090731015842/http://science.nasa.gov/newhome/headlines/ast05mar98_1.htm | archive-date = 31 ліпеня 2009 | url-status = dead }}</ref>

=== Астрагеалогія ===
{{Асноўны артыкул|{{Не перакладзена|Геалогія планет зямнога тыпу ў Сонечнай сістэме||en|Geology of solar terrestrial planets}} }}

Астрагеалогія — навуковая дысцыпліна, тэмай вывучэння якой з’яўляецца вывучэнне геалогіі планет і іх спадарожнікаў, [[астэроід]]аў, [[Камета|камет]], [[метэарыт]]аў і іншых [[Астранамічны аб’ект|астранамічных аб’ектаў]]. Інфармацыя, сабраная гэтай дысцыплінай, дазваляе ацаніць прыдатнасць планеты ці яе спадарожніка для развіцця і падтрымання жыцця.

[[Геахімія]] — дадатковая галіна астрагеалогіі, уключае ў сябе вывучэнне хімічнага саставу Зямлі і іншых планет, хімічных працэсаў і рэакцый, якія рэгулююць састаў парод і глебы, цыклы матэрыі і энергіі і іх узаемадзеянне з [[гідрасфера]]й і [[атмасфера]]й. Спецыялізацыі ўключаюць [[Астрахімія|астрахімію]], [[Біяхімія|біяхімію]] і арганічную геахімію.

[[Акамянеласці]] з’яўляюцца найстарэйшымі вядомымі доказамі наяўнасці жыцця на Зямлі<ref>{{cite web|url=http://pubs.usgs.gov/gip/fossils/sicession.html|title=fossil Sucession|
access-date=2008-10-20|date=14 August 1997|publisher=U.S. Geological Survey|archive-url=http://www.webcitation.org/56SpQ1lFI|archive-date=2012-02-15}}</ref>. Аналізуючы іх, [[Палеанталогія|палеантолагі]] могуць лепей зразумець віды арганізмаў, якія ўзніклі на Зямлі ў далёкім мінулым. Асобныя рэгіёны Зямлі, такія як {{Не перакладзена|Пілбара||en|Pilbara}} ў Заходняй Аўстраліі і [[Сухія даліны]] ў [[Антарктыда|Антарктыдзе]], разглядаюцца ў якасці аналагаў асобных рэгіёнаў Марса, і такім чынам, могуць даць разуменне таго, як шукаць жыццё на Марсе, якое магчыма існавала там у мінулым.

== Жыццё ў Сонечнай сістэме ==
{{main|Жыццё на Марсе|Жыццё на Венеры|Жыццё на Тытане}}

[[Файл:PIA01130 Interior of Europa.jpg|thumb|200px|right|[[Еўропа (спадарожнік)|Еўропа]] можа мець бактэрыі і мікраарганізмы ў акіяне пад замёрзлай паверхняй.]]
У разважаннях аб наяўнасці жыцця за межамі Зямлі нярэдка ўдзяляецца мала ўвагі абмежаванням, накладзенымі прынцыпамі [[Біяхімія|біяхіміі]]<ref name="Pace">{{cite journal|title=The universal nature of biochemitistry|journal=Proceding of the National academy of sciences of the USA|date=2001-01-30|first=Norman R.|last=Pace|volume=98|issue=3|pages=805-808|url=http://www.pnas.org/content/98/3/805.full|access-date=2010-03-20|pmid=11158550|doi=10.1073/pnas.98.3.805|pmc=33372|archive-url=https://web.archive.org/web/20110917121822/http://www.pnas.org/content/98/3/805.full |archive-date=17 верасня 2011 }}</ref>. Імавернасць таго, што жыццё ў Сусвеце заснавана на [[вуглярод]]зе, павялічваецца за кошт таго, што вуглярод з’яўляецца адным з найбольш распаўсюджаных элементаў. Толькі два элементы, вуглярод і [[крэмній]], могуць складаць аснову для дастаткова вялікіх малекул, здольных несці біялагічную інфармацыю. Як структурная аснова для жыцця, адной з важных асаблівасцей вуглярода з’яўляецца тое, што ў адрозненне ад крэмнія, ён можа лёгка ўдзельнічаць у фарміраванні [[Хімічная сувязь|хімічных сувязей]] з вялікай колькасцю іншых атамаў з вялікай колькасцю іншых атамаў, тым самым прадстаўляючы хімічную многабаковасць, неабходную для правядзення рэакцый [[метабалізм]]а і ўзнаўлення. Разнастайныя арганічныя функцыянальныя групы, якія складаюцца з вадароду, кіслароду, [[азот]]у, [[фосфар]]у, [[Сера|серы]], а таксама мноства [[Металы|металаў]], такіх як [[жалеза]], [[магній]] і [[цынк]], забяспечваюць вялікую разнастайнасць хімічных рэакцый. Крэмній, наадварот, узаемадзейнічае толькі з асобнымі атамамі і вялікія млекулы на базе крэмнія аднастайныя ў параўнанні з камбінаторным Сусветам макрамалекул на аснове вугляроду<ref name="Pace"/>. На самай справе вельмі верагодна, што асноўныя будаўнічыя блокі жыцця дзе-нідзе будуць падобныя на нашы, калі не ў дэталях, то ў цэлым<ref name="Pace" />. Хаця зямное жыццё і жыццё, якое магло ўзнікнуць незалежна ад Зямлі, як мяркуецца, выкарыстоўвае многія падобныя, калі не ідэнтычныя, будаўнічыя блокі, у іншапланетнага жыцця, магчыма, будуць некаторыя асаблівыя біяхімічныя якасці. Калі жыццё мае супараўнальнае ўздзеянне на асяроддзе ў іншым месцы Сонечнай сістэмы, то адноснае ўтрыманне хімічных рэчываў, якімі б яны не былі, могуць выдаць яе прысутнасць<ref>{{cite news | last = Marchall | first = Michael | title = Tellitale chemistry could betray ET | date = 21 January 2011 | url = http://www.newscientist.com/article/mg20927962.700-telltale-chemistry-could-betray-et.html |work = New scientists |access-date = 2011-01-22}}</ref>.

[[Файл:Centauri Montes Region of Mars, 1999 and 2005.jpg|thumb|300px|left|Фатаграфіі, зробленыя даследчыцкай станцыяй [[Mars Global Surveyor]] 30 жніўня 1999 года (злева) і 10 верасня 2005 года. Апошняя фатаграфія мае размыў, які пакідаецца вадой.]]
Думка аб тым, дзе ў Сонечнай сістэме магло б узнікнуць жыццё, была гістарычна абмежавана меркаваннем, што жыццё ў выніку залежыць ад святла і цяпла Сонца і таму абмежавана паверхняй планеты<ref name="Pace" />. Трыма найбольш верагоднымі кандытатамі на наяўнасць жыцця ў Сонечнай сістэме з’яўляюцца Марс, спадарожнік Юпітэра — Еўропа і спадарожнік Сатурна — [[Тытан (спадарожнік)|Тытан]]<ref name="Europa">{{cite web|url=http://people.msoe.edu/~tritt/sf/europa.life.html|title=Possibility of Life on Europa|last=Tritt|first=Charles S.|year=2002|publisher=MilwaukeeSchool of Engneering|archive-url=https://www.webcitation.org/65Su0p29F?url=http://people.msoe.edu/~tritt/sf/europa.life.html|archive-date=15 лютага 2012|access-date=13 снежня 2014|url-status=live}}</ref><ref name="Euroupdate">{{cite web|url=http://www.planetary.org/explore_europa/update_12142005.html|title=Projects: europa Mission Campaiign|access-date=2008-10-20|last=Friedman|first=Louis|date=December 14, 2005|publisher=The Planetary society|archive-url=http://www.webcitation.org/65Su1H0RW|archive-date=2012-02-15}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.space.com/news/europa_story_991109.html|title=Move Over Mars -- Europa Needs Equal Billing|last=David|first=Leonard|date=10 November 1999|publisher=Space.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20080723145209/http://www.space.com/news/europa_story_991109.html|archive-date=23 ліпеня 2008|access-date=13 снежня 2014|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.space.com/businesstechnology/070228_tw_mars_massspec.html|title=New Instrument Designed to Sift for Life on Mars|last=Than|first=Ker|date=2008 February 2007|publisher=space.com|archive-url=https://www.webcitation.org/65Su1iv0n?url=http://www.space.com/3491-instrument-designed-sift-life-mars.html|archive-date=15 лютага 2012|access-date=13 снежня 2014|url-status=live}}</ref><ref name="Titan1">{{cite news | first=Ker | last=Than | title=Scientists Reconsider Habitability of Saturn's Moon | date=13 September 2005 | url =http://www.space.com/scienceastronomy/050913_titan_life.html%20SPACE.com | work =science.com | access-date = 2008-10-20 }}</ref>. Гэтае меркаванне заснавана на тым, што (у выпадку Марса і Еўропы) астранамічныя целы могуць мець вадкую ваду, малекулы якой неабходны для жыцця ў якасці растваральніка ў клетках<ref name="autogenerated1" />. Вада на Марсе знаходзіцца ў палярных шапках, і новаўтвораныя яры, нядаўна назіраныя на Марсе, дазваляюць меркаваць, што вадкая вада можа існаваць, прынамсі часова, на паверхні планеты<ref>{{cite news | title = NASA Images in Brief Spurts on Mars | year = 2006 | publisher = NASA | url = http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mgs-20061206.html | access-date = 2008-10-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110807005557/http://www.nasa.gov/mission_pages/mars/news/mgs-20061206.html |archive-date=7 жніўня 2011 |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite news | title=Water ice in crater at Martian north pole | date=28 July 2005 | publisher=European Space Agency | url=http://www.esa.int/SPECIALS/aMars_Express/SEMGKA808BE_0html | access-date=2008-10-20 |url-status=dead }}</ref>, і магчыма, у падземных умовах у [[Геатэрмальныя крыніцы|геатэрмальных крыніцах]]. Пры марсіянскіх нізкіх тэмпературах і нізкім ціску вадкая вада, верагодна будзе вельмі салёнай<ref>{{cite journal|title=Martian Water: Are There Extant Halobacteria on Mars?|journal=Astrobiology|date=June 1, 2001|first=Geofrey A.|last=Landis|volume=1|issue=2|pages=161-164|doi=10.1089/153110701753198927|url=http://ww.liebertonline.com/doi/abs/10.1089/153110701753198927?prevSearch=allfield%3A%28Halobacteria+on-Mars%29|access-date=2008-10-20|pmid=12467119|url-status=dead}}</ref>. Што тычыцца Еўропы, то вадкая вада, верагодна, існуе пад паверхневым лядовым слоем<ref name="Europa" /><ref name="Euroupdate" /><ref name="galileo2" >{{cite news | first=Maia | last=Weinstock | title=Galileo Unocovers Compelling Evidence of Ocean On Jupiters Moon Europa | date=24 August 2000 | url=http://www.space/com/scienceastronomy/solarsistem/europa_ocean_000824.html | work=Space.com | access-date=2008-10-20 | archive-url=https://web.archive.org/web/20001018074845/http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/europa_ocean_000824.html | archive-date=18 кастрычніка 2000 | url-status=dead }}</ref>. Гэтая вада можа быць нагрэта да вадкага стану вулканічнай актыўнасцю на дне акіяна, але асноўнай крыніцай цяпла, верагодна, застаецца нагрэў прыліўнымі сіламі<ref>{{cite news | first=Karl | last=Kruszelnicki |title=Life on Europa, Part 1 |date=5 November 2001 |publisher=ABC Science | url=http://www.abc.net.au/science/articles/2001/11/02/94459.htm?site=science/greatmomentscience | access-date = 2008-10-20 }}</ref>.

Іншым астранамічным аб’ектам, які патэнцыяльна можа падтрымліваць пазаземнае жыццё з’яўляецца самы вялікі спадарожнік Сатурна — [[Тытан (спадарожнік)|Тытан]]<ref name="Titan1" />. Лічыцца, што Тытан мае ўмовы, падобныя да ранняй Зямлі<ref>{{cite news | title=Titan: Life in Solar System? |url =http://www.bbc.co.uk/science/space/life/looking/titan.shtml |work =BBC - Science & Nature |access-date = 2008-10-20 }}</ref>. На яго паверхні вучоныя выявілі першыя вадкія азёры за межамі Зямлі, але хучэй за ўсё яны складаюцца з [[этан]]а і/ці [[метан]]а<ref>{{cite news | first=robert Roy | last=Britt | title=Lakes Found on Saturn's Moon Titan | date=28 July 2006 | url=http://www.space.com/scienceastronomy/060728_titan_lace.html | work=Space.com | access-date=2008-10-20 |url-status=dead}}</ref>. Пасля вывучэння дадзеных з зонда [[Касіні (касмічны апарат)|«Касіні»]] у сакавіку 2008 года было абвешчана, што Тытан таксама можа мець падземны акіян, які складаецца з вадкай вады і аміяку<ref>{{cite news | first=Richard A. |last=Lovett | title=Saturn Moon Titan May Have Underground Ocean | date=March 20, 2008 |url =http://news.nationalgeographic.com/news/2008/03/080320-titan-ocean.html |work =National Geographic News | access-date = 2008-10-20 }}</ref>. Акрамя таго, спадарожнік Сатурна [[Энцэлад (спадарожнік Сатурна)|Энцэлад]] можа мець акіян пад лядовай шапкай<ref>{{cite news | title = Saturn moon 'may have an ocean' | date = 2006-03-10 | work = [[BBC News]] | url = http://news.bbc.co.uc/2/hi/science/nature/4790126.stm | access-date = 2008-08-05 |url-status=dead }}</ref>.

== Гіпотэза ўнікальнай Зямлі ==
{{main|Гіпотэза ўнікальнай Зямлі}}

Дадзеная гіпотэза на падставе астрабіялагічных вывадаў сцвярджае, што шматклетачныя формы жыцця з’яўляюцца больш рэдкімі, чым першапачаткова меркавалі вучоныя. Яна дае магчымы адказ на [[парадокс Фермі]]: «калі пазаземныя цывілізацыі з’яўляюцца даволі распаўсюджанымі, то чаму мы не назіраем ніякіх слядоў разумнага пазаземнага жыцця?» Гэта тэорыя з’яўляецца процілеглай кропкай гледжання [[Прынцып звычайнасці|прынцыпа звычайнасці]], прапанаванага астраномамі [[Фрэнк Дональд Дрэйк|Фрэнкам Дрэйкам]], [[Карл Саган|Карлам Саганам]] і іншымі. [[Прынцып звычайнасці]] дапускае, што жыццё на Зямлі не з’яўляецца выключнай з’явай і з вялікай доляй імавернасці можа быць знойдзена на незлічоным мностве іншых планет.

Згодна з [[Антропны прынцып|антропным прынцыпам]] фундаментальныя законы Сусвету наладжаны такім чынам, каб была магчымасць існавання жыцця. Антропны прынцып падтрымлівае гіпотэзу ўнікальнай Зямлі, сцвярджаючы, што элементы, якія неабходны для падтрымання жыцця на Зямлі так «дакладна наладжаны», што шанс паўтарэння ў іншым месцы вельмі малы. [[Сцівен Джэй Гулд]] параўнаў сцвярджэнне, што «Сусвет добра прыстасаваны для нашага тыпу жыцця» з выказаваннямі, што «сасіскі былі створаны такімі доўгімі і вузкімі, каб іх было добра класці на сучасныя булачкі для хот-дога» ці «караблі былі вынайдзены ў якасці дома для малюскаў»<ref>{{cite conference | last=Gould | first=Stephen Jay | year=1998 | title=clear Thinking in the Sciences | book-title=Lectures at Harvard University}}</ref><ref>{{cite book| last=gould| first=Stefen Jay | year=2002| title=Why People Belive Weird Things:Pseudoscience, superstition, and Other confusions of Our Time}}</ref>.

== Даследаванні ==
Хаця апісанне пазаземнага жыцця з’яўляецца нявырашаным пытаннем, а гіпотэзы і прагнозы наконт яе існавання і паходжання значна вар’іруюцца, тым не менш, развіццё тэорый для падтрымкі пошука жыцця ў бягучы момант можна лічыць найбольш канкрэтным практычным прымяненнем астрабіялогіі.

Біёлагі Джэк Коэн і матэматык Ян Сцюарт, сярод іншага разглядаюць [[Ксенабіялогія|ксенабіялогію]] асобна ад астрабіялогіі. Коэн і Сцюарт лічаць, што астрабіялогія — гэта пошук жыцця падобнага да таго, якое існуе на Зямле за межамі Сонечнай сістэмы, у той час, як [[ксенабіялогія]] займаецца даследаваннямі ў тых выпадках, калі мы мяркуем, што жыццё не заснавана на базе вуглярода ці кіслароднага дыхання, але пакуль яна мае вызначаючыя характарыстыкі жыцця. (Гл. [[Вугляродны шавінізм]]).

=== Вынікі даследаванняў ===
[[Файл:951 Gaspra.jpg|thumb|right|220px|Астэроіды маглі перанесці «зародкі жыцця» на Зямлю.]]

На гэты момант доказаў наяўнасці пазаземнага жыцця знойдзена не было.

Але 6 жніўня 1996 года вучоныя НАСА пасля даследавання метэарыта [[ALH84001]] абвясцілі, што метэарыт можа ўтрымліваць доказы жыцця на Марсе. Пры сканіраванні структур метэарыта [[Растравы электронны мікраскоп|растравым электронным мікраскопам]] былі выяўлены скамянеласці, якія нагадалі навукоўцам «сляды» зямных арганізмаў — так званых магнітатактычных бактэрый. Даследчыкі сцвярджалі, што менавіта такія спецыфічныя скамянеласці пакідаюць бактэрыі на Зямле, таму знаходка ідэнтычных скамянеласцей у мэтэарыце гаворыць на карысць існавання бактэрый на яго роднай планеце. Разам з тым, структуры, знойдзеныя на [[ALH 84001]], складаюць 20-100 нанаметраў у дыяметры, што блізка да тэарэтычных [[Нанабактэрыі|нанабактэрый]] і значна менш за любую вядомую навуцы форму клетачнага жыцця. Застаецца незразумелым, ці сведчыць гэта аб тым, што на Марсе было ці ёсць жыццё, ці верагодныя мікраарганізмы апынуліся на метэарыце ўжо на Зямлі, пасля яго падзення<ref name="disbelief">{{cite web|title=after 10 years, few belivwe life on Mars|url=http://www.space.com/scienceastronomy/ap_060806_mars_rock.html|last=Crenson|first=Matt|publisher=[[Associated Press]]|website=space.com|date=2006-08-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20060809161936/http://www.space.com/scienceastronomy/ap_060806_mars_rock.html|archive-date=9 жніўня 2006|access-date=14 снежня 2014|url-status=dead}}</ref><ref name="life">McKay, David S., et al. (1996) [http://www.sciencemag.org/cgi/content/full/273/5277/924 «Searc for Past Life on Mars: Possible Relic biogenic Activity in Martian Meteorite ALH84001»]. [[Science, часопіс|Science]]. Vol. 273. no. 5277, pp. 924—930. URL accesed March 18, 2006.</ref><ref>{{cite journal|title= Search for past life on Mars: Possible relic biogenic activity in Martian meteorite ALH84001|author=McKay D. S., Gibson E. K., ThomasKeprta K. L., Vali H., Romanek C. S., Clemmett S. J., Chillier X. D. F., Maechling C. R., Zare R. N.|journal=Science|volume= 273|pages=924-930|year=1996|doi=10.1126/science.273.5277.924|pmid= 868069|issue= 5277}}</ref><ref name="jsc2009">[http://www.nasa.gov/centers/jonson/pdf/403089main_7441-1.pdf USa.gov: The U.S. Goverment’s Official Web Portal]{{Недаступная спасылка}}</ref>.

Аб магчымай наяўнасці жывых істот на паверхні [[Планета Венера|Венеры]] абвясціў у студзені 2012 года галоўны навуковы супрацоўнік [[Інстытут касмічных даследаванняў РАН|Інстытута касмічных даследаванняў РАН]] Леанід Ксанфомаліті. Пры вывучэнні фатаграфій, перасланых савецкімі апаратамі ў 1970-я і 1980-я гады, ён знайшоў нейкія аб’екты, якія з’яўляюцца і знікаюць на серыі паслядоўных здымкаў. Напрыклад, аб’ект «скарпіён» з’яўляецца праз 90 хвілін пасля ўключэння камеры і праз 26 хвілін знікае, пакінуўшы пасля сябе равок у глебе. Ксанфомаліті лічыць, што падчас пасадкі модуль стварыў моцны шум і «прабывальнікі» пакінулі месца пасадкі, а праз нейкі час, калі ўсё сцішылася, яны вярнуліся<ref name="iki">{{cite web|date=20 студзеня 2012|url=http://ria.ru/science/20120120/544264872.html|title=Советские зонды, возможно, засняли живых существ на Венере|publisher=РИА Новости|archive-url=https://www.webcitation.org/65Su2jqdp?url=http://ria.ru/science/20120120/544264872.html|archive-date=15 лютага 2012|access-date=14 снежня 2014|url-status=live}}</ref>.

=== Метан ===
У 2004 годзе наземнымі тэлескопамі і зондам [[Марс-экспрэс|Mars Express]] быў выяўлены спектральны маркер [[метан]]а ў [[Атмасфера Марса|Атмасферы Марса]]. З-за [[Сонечная радыяцыя|сонечнай радыяцыі]] і [[Касмічныя прамяні|касмічнага выпраменьвання]] згодна з прагнозамі навукоўцаў метан павінен быў знікнуць з атмасферы Марса на працягу некалькіх гадоў. Такім чынам, газ павінен быў актыўна папаўняцца, каб падтрымаць цяперашнюю канцэнтрацыю<ref name="results">{{cite journal | title = Some problem related to the origin of methane on Mars | author = Vladimir A. Krasnopersky | journal = Icarus | volume = 180 |issue = 2 |pages = 359-367 |date=February 2005 | url = http://www.sciencdirect.com/science?_ob=ArticleURL&_Udi=B6WGF-4HTCW36-2&_User=10&_rdoc=1&_fmt=&_orig=searh&_sort=d&view=c&_acct=C000050221&_version=1&_urlVersion=0&_userid=10&md5=a614a9e35a422b94cc2611ccdc4bf180 |doi = 10.1016/j.icarus.2005.10.015}}</ref><ref name="fourier-spec">[http://www.pfs-results.it/Planetary FourierSpectrometr website]{{Недаступная спасылка}} (ESA, Mars Express)</ref>. Адным з вопытаў марсахода [[Curiosity|Mars Science laboratory]], запушчанага 25 снежня 2011 года, з’яўляецца выкананне больш дакладных вымярэнняў суадносін ізатопаў кісларода і вуглярода ў вуглякіслым газе і метане ў атмасферы Марса з мэтай вызначэння геахімічнага альбо біялагічнага паходжання метана<ref name="SAM">{{cite web|url=http://ael.gsfc.nasa.gov/marsSAM.shtml|title=Sample Analysis at Mars (SAM) Instrument Suite|date=October 2008|publisher=NASA|archive-url=https://www.webcitation.org/65Su9rBK9?url=http://science.gsfc.nasa.gov/sed/index.cfm?fuseAction=home.main|archive-date=15 лютага 2012|access-date=14 снежня 2014|url-status=live}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload&name=News&file=article&sid=2765&mode=thread&order=0&thold=0|title=Making Sense of Mars Methane|access-date=2008-10-08|last=Tenenbaum|first=David|date=June 09,2008|work=Astroiology Magazine|archive-url=https://www.webcitation.org/65SuAiZkd?url=http://astrobio.net/exclusive/2765/making-sense-of-mars-methane|archive-date=15 лютага 2012|url-status=live}}</ref><ref>{{cite journal | title=Multilaser Herriot cell for planetary tunable laser spectrometrs | author=Tartsitano, C.G. and Webster, C.R. | journal=Applied Optics, | volume=46 | pages=6923-6935 |year=2007 | doi=10.1364/A).46.006923 |issue=28}}</ref>.

=== Планетныя сістэмы ===
Магчыма, што ў асобных планет у Сонечнай сістэме, такіх як газавы гігант [[Юпітэр (планета)|Юпітэр]] могуць быць спадарожнікі з цвёрдай паверхняй ці вадкім акіянам, якія з’яўляюцца больш прыдатнымі для жыцця. Большасць планет, выяўленых да 2014 года за межамі Сонечнай сістэмы, з’яўляюцца гарачымі газавымі гігантамі і непрыдатныя для жыцця. Такім чынам, дакладна невядома, ці з’яўляецца Сонечная сістэма, з такой планетай як Зямля, унікальнай ці не. Палепшаныя метады выяўлення і павялічаны час назірання безумоўна дазволяць знайсці болей планетных сістэм і, магчыма асобныя з іх будуць падобныя да Зямлі. Напрыклад, [[Кеплер (тэлескоп)|місія Кеплер]], прызначаная для выяўлення планет памерам з Зямлю вакол іншых зорак шляхам вымярэння самых дробных змен у крывой бляску зоркі, калі планета праходзіць між зоркай і тэлескопам. Прагрэс у галіне інфрачырвонай і субміліметровай астраноміі дазволіў адкыць кампанеты іншых зорных сістэм. Інфрачырвоныя даследаванні выявілі паясы пылу і астэроідаў вакол далёкіх зорак, якія ляжаць у аснове фарміравання планет.

=== Прыгоднасць планеты да жыцця ===
{{main|Прыгоднасць планеты для жыцця}}

Намаганні, накіраваныя для адказу на пытанне: «Наколькі распаўсюджаныя патэнцыяльна населеныя планеты» мелі пэўны поспех. 2 лютага 2011 года вучоныя, якія даследавалі дадзеныя з тэлескопа Кеплер, абвясцілі, што ёсць 54 кандыдаты ў планеты, якія знаходзяцца ў населенай зоне сваіх зорак. Прычым 5 з іх маюць памер супастаўны з Зямлёй<ref name="Kepler nevs">{{Cite web |url=http://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/news/kepler_data_release.html |title=NASA Finds Earth-size Planet Canditates in the Habitable Zone |access-date=14 снежня 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110212045426/http://www.nasa.gov/mission_pages/kepler/news/kepler_data_release.html |archive-date=12 лютага 2011 |url-status=dead }}</ref>.

Таксама вядзецца даследаванне адносна абмежаванняў навакольнага асяроддзя для жыцця і працы экстрэмальных экасістэм, дазваляючы даследчыкам прадказаць, якая планетная сістэма магла бы быць найбольш прыгоднай для жыцця. Такія місіі, як спускаемы апарат [[Фенікс, касімчны апарат|Фенікс]], [[Curiosity|Mars Science Laboratory]] і [[ЭкзаМарс|ExoMars]] да Марса, [[Касіні (касмічны апарат)|«Касіні»]] да спадарожніка Сатурна Тытан і місія «Ice Cliper» да спадарожнік Юпітэра Еўропы, даюць надзею на далейшае пашырэнне ведаў аб магчымасці жыцця на іншых планетах у Сонечнай сістэме.

== Навукова-папулярныя фільмы ==
* «Сусвет. Астрабіялогія» ({{lang-en|The Universe. Astrobiology}}) — навукова-папулярны фільм, зняты [[History Channel]] у 2008 годзе.

== Гл. таксама ==
* [[METI]]
* [[SETI]]
* [[Жыццё]]
* [[Пазаземнае жыццё]]
* [[Альтэрнатыўная біяхімія]]
* [[Прыгоднасць планеты для жыцця]]
* [[Гіпотэза ўнікальнай Зямлі]]
* [[Прыдатнасць для жыцця сістэмы чырвонага карліка]]

== Крыніцы ==
{{reflist}}

== Літаратура ==
* {{кніга|частка=Астробиология|загаловак=Большой энциклопедический словарь|месца=М.|выдавецтва=Большая Российская энциклопедия|год=1999}}

== Спасылкі ==
* [http://www.astrohemistry.ru Астрохимия и астробиология в России и мире]{{Недаступная спасылка}}
* [http://astrobio.eu Astrobio.eu]
* [http://astrobiology.nasa.gov Astrobiology.nasa.gov]
* [http://streamiss.spaceflight.esa.int/?pg=production&PID-alcn Astrobiology Lecture Course Network (a. y. 2005—2006)]{{Недаступная спасылка}}
* [http://www.astrobiology.com/ The Astrobiology Web]
* [http://www.astrobio.net/ Astrobiology Magazine]
* [http://space.newsciencist.com/channel/astronomy/astrobiology?DCMP=Matt_Spacer&nsref=astrobiology-instant-expert Astrobiology Instant Expert on New Sciencist]{{Недаступная спасылка}}
* [http://aca.unsw.edu.au/ Australian Centre for Astrobiology]
* [http://biocab.org/Exobiology.html Condition for Life Eweryhwere] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060718180056/http://www.biocab.org/Exobiology.html |date=18 ліпеня 2006 }}
* [http://standart3d.com Standart3D Stereoscopic Space Simulator including 30 exoplanet] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160311074115/http://www.standart3d.com/ |date=11 сакавіка 2016 }}
* [http://www.astrobiologia.pl/eana/European Astrobiology Network Association (EANA)]{{Недаступная спасылка}}
* [http://ifa.hawaii.edu/~meech/iau/ International Astronomical Union Commission 51: Bioastronomy, official website]
* [http://nai.nasa.gov/ NASA astrobiology Institute] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060815002519/http://nai.nasa.gov/ |date=15 жніўня 2006 }}
* [http://pilbara.mq.edu.au/ NASA-Macquarie University Pilbara Education Project]
* [http://planetquest.jpl.nasa.gov/ NASA’s PlanetQuest]
* [http://www.exoplanetology.com Official Exoplanetology Website]
* [http://omegataupodcast.net/2009/09/18-astrobiology-at-the-nasa-astrobiology-institute/ Podcast Interwiew with NAI’s Director Dr. Carl Pilcher]
* [http://pocey.arc.nasa.gov/~astrochm/LifeImplications.html Possible Connections Between InterstellarChemistry and the Origin of Life on the Earth]{{Недаступная спасылка}}
* [http://www.nemoramjet.com/snduterus.html Snaiad, a world-building project with creatures designed with evolutionary biology in mind.] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20130613135659/http://www.nemoramjet.com/snduterus.html |date=13 чэрвеня 2013 }}
* [http://www.solstation.com/habitable.htm Stars and Habitable Planets]

{{Бібліяінфармацыя}}
{{Пазаземнае жыццё}}
{{Раздзелы біялогіі}}

[[Катэгорыя:Астрабіялогія| ]]
[[Катэгорыя:Пазаземныя цывілізацыі]]
[[Катэгорыя:Раздзелы астраноміі]]
[[Катэгорыя:Раздзелы біялогіі]]