Прагляд зыходнага тэксту старонкі Байт

{{Іншыя значэнні|Байт (значэнні)}}
{{Вымярэнні ў байтах}}
'''Байт''' ({{lang-en|byte}}) — адзінка захоўвання і апрацоўкі лічбавай інфармацыі; сукупнасць бітаў, якая апрацоўваецца камп’ютарам аднамомантна. У сучасных вылічальных сістэмах байт лічыцца роўным васьмі [[біт]]ам, у гэтым выпадку ён можа прымаць адно з 256 (2<sup>8</sup>) розных значэнняў (станаў, кодаў). Аднак у гісторыі камп’ютараў вядомыя вырашэнні з іншым памерам байта (напрыклад, 6 бітаў, 32 біта, 36 бітаў), таму часам у камп’ютарных стандартах і афіцыйных дакументах для пазначэння 8-бітнага слова ўжываецца тэрмін «[[актэт, інфарматыка|актэт]]» ({{lang-lat|octet}}).

У большасці вылічальных архітэктур байт — гэта мінімальны незалеэна адрасавальны набор даных.

== Гісторыя ==
Назва «байт» (слова byte уяўляе сабой скарачэнне словазлучэнне BinarY TErm — «двайковы тэрм») было ўпершыню выкарыстана ў [[1956]] годзе {{translation2|Вернер Бухгольц|В.&nbsp;Бухгольцам|en|Werner Buchholz}} падчас праектавання першага [[суперкамп’ютар]]а {{translation|IBM 7030||en|IBM 7030 Stretch}} дзеля жмуту перадавальных адначасова ў прыладах уводу-вываду шасці бітаў. Пазней у межах таго ж праекта, байт быў пашыраны да васьмі біт.

Шэраг ЭВМ 1950-х і 1960-х гадоў ([[БЭСМ-6]], [[М-220]]) выкарыстоўвалі 6-бітавыя сімвалы ў 48-бітавых ці 60-юітавых машынных словах. У некаторых мадэлях ЭВМ вытворчасці {{translation|Burroughs Computer Corporation||en|Burroughs Corporation}} (зараз [[Unisys]]) памер сімвала быў роўны 9 бітам. У [[СССР|савецкай]] ЭВМ [[Мінск-32]] выкарыстоўваўся 7-бітны байт.

Байтавая адрасацыя памяці была ўпершыню ўжыта ў сістэме [[IBM System/360]]. У ранейшых камп’ютарах адрасаваць можна было толькі цалкам машыннае слова, якое складалася з некалькіх байтаў, што ўскладняла апрацоўку тэкставых даных.

8-бітныя байты былі прыняты ў System/360, верагодна, з-за ўжывання [[BCD]]-фармата ўяўлення лікаў: адна дзесятковая лічба (0-9) патрабуе 4 біта (тэтраду) для захоўвання; адзін 8-бітны байт можа ўяўляць дзве дзесятковея лічбы. 6-ббітныя байты могуць захоўваць толькі па адной дзесятковай лічбе, два біта застаюцца незадзейнічаныя.

Па другой версіі, 8-бітны памер байта звязаны з 8-бітным лікавым уяўленнем сімвалаў у кадыроўцы [[EBCDIC]].

Па трэцяй версіі, з-за [[Двайковы код|двайковай сістэмы кадавання]] у камп’ютарах найбольш выгоднымі для апаратнай рэалізацыі і зручнымі для апрацоўкі даных з’яўляюцца даўжыні словаў кратныя спупеням 2, у тым ліку і 1 байт = 2³ = 8 бітаў, сістэмы і камп’ютары з даўжынямі словаў не кратнымі спуменям 2 адпалі з-за нявыгаднасці і нязручнасцяў.

Паступова 8-бітныя байты сталі стандартам дэ-факта і з пачатка 1970-х у большасці камп’ютараў байты скаладаюцца з 8 біт і памер машыннага слова кратны 8 бітам.

З меркаванняў зручнасці адзінкі нетэкставых тыпаў даных таксама робяць кратнымі 8 бітам, напрыклад:
* памер аднаго сэмпла ў гукавых файлах роўны 8, 16 ці 24 бітам
* памер пікселя ў сістэме [[RGB]] роўны 24 бітам (па 8 біт на колер)

== Колькасць станаў (кодаў) у байце ==
Колькасць станаў (кодаў, значэнныў), якое можа прымаць 1 васьмібайтны байт з пазіцыйным кадаваннем, вызначаецца ў [[Камбінаторыка|камбінаторыцы]], роўнае колькасці размяшчэнняў з паўтарэннем і вылічаецца па формуле:
: <math>N_p=\bar{A}(n,k)= \bar{A}_n^k =n^k=2^8=256</math> магчымых станаў (кодаў, значэнняў), дзе
* <math>N_p</math> — колькасць станаў (кодаў, значэнняў) у адным байце.
* <math>\bar{A}(n,k)= \bar{A}_n^k</math> — колькасць рахмяшчэнняў з паўтарэннямі.
* <math>n</math> — кольскасць станаў (кодаў, значэнняў) у адным біце; у біце 2 стану (n=2).
* <math>k</math> — кольскасць бітаў у байце; у 8-бітным байце k=8 і ў ім можа быць ад 0 да 8 аднолькавых бітаў (паўтарэнняў).

== Вытворныя адзінкі ==
{{Вымярэнні ў байтах}}
[[Прыстаўкі СІ|Кратныя прыстаўкі для стварэння вытворных адзінак]] для байта ўжываюцца не як звычайна: памяньшальныя прыстаўкі не ўжываюцца зусім, а адзінкі вымярэння інфармацыі менш за байт завуцца спецыяльнымі словамі ([[ніббл]] і [[біт]]); павелічальныя прыстаўкі кратныя 1024=2<sup>10</sup>, гэта значыць кілабайт роўны 1024 байтам, мегабайт — 1024 кілабайтам ці 1 048 576 байтам і г. д. для [[гігабайт|гіга-]], [[Тэрабайт|тера-]] і [[петабайт]]аў. Розніца паміж ёмістасцямі (аб’ёмамі), якія ўяўлены ў кіла = 10³ = 1000 і ўяўлены ў Кіла = 2<sup>10</sup> = 1024, павялічваецца з ростам вагі прыстаўкі. [[Міжнародная электратэхнічная камісія|МЭК]] раіць ужываць [[двайковыя прыстаўкі]], але на практыцы яны пакуль не ўжываюцца, магчыма, з-за неблалагучнасці — ''кібібайт'', ''мебібайт'', ''[[йобібайт]]'' і г. д.

Часам дзесятковыя прыстаўкі ўжываюцца і ў прамым сэнсе, напрыклад, пры вызначэнні ёмкасці [[цвёрды дыск|цвёрдых дыскаў]]: у іх ''гігабайт'' можа пазначаць не 1 073 741 824=1024³ байтаў, а ''[[мільён]] кілабайтаў'' (роўнае 1 024 000 000 байтаў), а то і наўпрост [[мільярд]] байтаў.

== Гл. таксама ==
* [[Машыннае слова]]
* [[Двайковая сістэма злічэння]]
* [[Генэтычны код]]

{{зноскі}}

{{Адзінкі вымярэння інфармацыі}}
{{Тыпы даных}}

[[Катэгорыя:Адзінкі вымярэння інфармацыі]]