Прагляд зыходнага тэксту старонкі Вуглярод-14

{{Значэнні|C14}}
{{Нуклід
| колер_фону = #7F7
| альтэрнатыўныя_назвы = радыевугляро́д, радыекарбо́н
| масавы_лік = 14
| сімвал = C
| колькасць_нейтронаў = 8
| колькасць_пратонаў = 6
| атамная_маса = 14,003241989(4)<ref name="AME2020">{{AME2020|2}}</ref>
| лішак_масы = 3019,893(4)<ref name="AME2020"/>
| уд_энергія_сувязі = 7520,3198(4)<ref name="AME2020"/>
| перыяд_паўраспаду = 5,70(3){{e|3}}<ref name="Nubase2020">{{Nubase2020}}</ref> гадоў
| прадукты_распаду = [[Азот-14|<sup>14</sup>N]]
| спін_цотнасць = 0<sup>+</sup><ref name="Nubase2020"/>
| канал_распаду1 = [[Бэта-распад|{{math|β}}<sup>−</sup>]]
| энергія_распаду1 = 0,1564765(37)<ref name="AME2020"/>
}}
'''Вугляро́д-14''' ({{sup|14}}C, таксама выкарыстоўваюцца назвы '''радыевугляро́д''', '''радыекарбо́н''' і скарачэнне C-14) — радыеактыўны [[нуклід]] [[Хімічны элемент|хімічнага элемента]] [[вуглярод]]а з [[Атамны нумар|атамным нумарам]] 6 і [[масавы лік|масавым лікам]] 14.

== Адкрыццё ==
Вуглярод-14 з’яўляецца адным з прыродных радыеактыўных ізатопаў. Першыя ўказанні на яго існаванне былі атрыманы ў 1936 годзе, калі брытанскія фізікі У. Бёрчам і М. Голдхабер абпраменьвалі павольнымі [[нейтрон]]амі ядры азоту-14 у фотаэмульсіі і выявілі [[Ядзерная рэакцыя|рэакцыю]] <sup>14</sup>N({{math|''n''}},{{math|''p''}})<sup>14</sup>C<ref>{{артыкул
|аўтар={{nobr|Burcham W. E.}}, {{nobr|Goldhaber M.}}
|загаловак=The disintegration of nitrogen by slow neutrons
|спасылка=https://www.cambridge.org/core/journals/mathematical-proceedings-of-the-cambridge-philosophical-society/article/disintegration-of-nitrogen-by-slow-neutrons/4FE09B2AAEC596C3B284C7FC464663D4
|мова=en
|выданне=Mathematical Proceedings of the Cambridge Philosophical Society
|год=1936
|месяц=12
|том=32
|нумар=04
|старонкі=632—636
|doi=10.1017/S0305004100019356
|archivedate=2018-06-12
|archiveurl=https://web.archive.org/web/20180612145514/https://www.cambridge.org/core/journals/mathematical-proceedings-of-the-cambridge-philosophical-society/article/disintegration-of-nitrogen-by-slow-neutrons/4FE09B2AAEC596C3B284C7FC464663D4
}}</ref>. У [[1940 год]]зе вуглярод-14 змаглі выдзеліць амерыканскія фізікі [[Марцін Дэвід Кеймен]] і [[Самуэл Рубен]], якія абпраменьвалі на цыклатроне графітовую мішэнь [[дэйтрон]]амі; <sup>14</sup>C утвараўся ў рэакцыі <sup>13</sup>C({{math|''d''}},{{math|''p''}})<sup>14</sup>C<ref>{{артыкул |аўтар=Kamen M. D.|загаловак=Early History of Carbon-14: Discovery of this supremely important tracer was expected in the physical sense but not in the chemical sense |выданне=Science |год=1963 |том=140 |нумар=3567 |старонкі=584—590 |doi=10.1126/science.140.3567.584 |pmid=17737092 |bibcode=1963Sci...140..584K |мова=en}}</ref>. Яго [[перыяд паўраспаду]] быў усталяваны пазней (Марцін Кеймен у сваіх першых эксперыментах атрымаў 2700 і 4000 гадоў<ref>[https://books.google.ru/books?id=jcV4r2Idqf0C&lpg=PP1&dq=Radiant%20science%2C%20dark%20politics%3A%20a%20memoir%20of%20the%20nuclear%20age&hl=ru&pg=PA139#v=onepage&q&f=false Martin David Kamen. «Radiant science, dark politics: a memoir of the nuclear age».]</ref>, [[Уілард Фрэнк Лібі|Уілард Лібі]] у 1951 годзе прыняў перыяд паўраспаду ў {{nobr|5568 ± 30 год}}). Сучаснае рэкамендаванае значэнне перыяду паўраспаду {{nobr|5,70 ± 0,03 тыс. год}} прыведзена ў базе даных Nubase-2020<ref name="Nubase2020"/> і заснавана на пяці эксперыментах па вымярэнні ўласнай актыўнасці, праведзеных у 1960-х гадах<ref name="LNHB-C14">{{cite web|author=Bé M. M., Chechev V. P. |title=<sup>14</sup>C — Comments on evaluation of decay data |url=http://www.nucleide.org/DDEP_WG/Nuclides/C-14_com.pdf |website=www.nucleide.org |publisher=LNHB |accessdate=2018-06-08 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161122225400/http://www.nucleide.org/DDEP_WG/Nuclides/C-14_com.pdf |archivedate=2016-11-22 }}</ref>.

== Утварэнне ==
Вуглярод-14 утвараецца ў верхніх слаях [[Трапасфера|трапасферы]] і [[Стратасфера|стратасферы]] ў выніку паглынання атамамі азоту-14 [[Тэрмічныя нейтроны|тэрмічных нейтронаў]], якія ў сваю чаргу з’яўляюцца вынікам узаемадзеяння [[Касмічныя прамяні|касмічных прамянёў]] і рэчыва атмасферы:

: <math>\mathrm{~^{1}_{0}n} + \mathrm{~^{14}_{7}N} \rightarrow \mathrm{~^{14}_{6}C}+ \mathrm{~^{1}_{1}H}.</math>

[[Сячэнне рассеяння|Сячэнне]] працэсу {{nobr|<sup>14</sup>N(n,p)<sup>14</sup>C}} даволі высокае ({{nobr|1,83 [[барн]]}}). Яно ў 25 разоў вышэй, чым сячэнне канкуруючага працэсу — [[wikt:радыятыўны|радыятыўнага]] захопу тэрмічнага нейтрона {{nobr|<sup>14</sup>N(n,{{math|γ}})<sup>15</sup>N}}. Існуюць і іншыя рэакцыі, якія ствараюць у атмасферы касмагенны вуглярод-14, у прыватнасці <sup>13</sup>C(n,γ)<sup>14</sup>C і <sup>17</sup>O(n,α)<sup>14</sup>C. Аднак іх хуткасць значна ніжэй з-за меншай распаўсюджанасці зыходных нуклідаў і меншых сячэнняў рэакцыі.

З найбольшай хуткасцю вуглярод-14 утвараецца на вышыні ад 9 да {{nobr|15 км}} на высокіх геамагнітных шыратах, аднак потым ён раўнамерна размяркоўваецца па ўсёй атмасферы. У секунду над кожным квадратным метрам зямной паверхні ў сярэднім утвараецца ад {{nobr|16 400}} да {{nobr|18 800 атамаў}} вугляроду-14<ref name="KovaltsovMishev2012">{{артыкул |аўтар=Kovaltsov G. A., Mishev A., Usoskin I. G. |загаловак=A new model of cosmogenic production of radiocarbon <sup>14</sup>C in the atmosphere |выданне={{Нп3|Earth and Planetary Science Letters}} |год=2012 |том=337—338 |старонкі=114—120 |issn=0012-821X |doi=10.1016/j.epsl.2012.05.036 |arxiv=1206.6974 |bibcode=2012E&PSL.337..114K |мова=en}}</ref><ref name="Poluianov2016">{{артыкул|аўтар=Poluianov S. V. et al. |загаловак=Production of cosmogenic isotopes <sup>7</sup>Be, <sup>10</sup>Be, <sup>14</sup>C, <sup>22</sup>Na, and <sup>36</sup>Cl in the atmosphere: Altitudinal profiles of yield functions |выданне={{Нп3|Journal of Geophysical Research|Journal of Geophysical Research: Atmospheres||Journal of Geophysical Research}} |год=2016 |том=121 |старонкі=8125—8136 |doi=10.1002/2016JD025034 |arxiv=1606.05899 |мова=en}}</ref>, хоць хуткасць утварэння можа вагацца ў залежнасці ад сонечнай актыўнасці і іншых фактараў. Выяўлены рэзкія і кароткія павелічэнні хуткасці ўтварэння <sup>14</sup>C ([[падзеі Міяке]]), мяркуецца, што звязаны з вельмі магутнай [[Сонечная ўспышка|сонечнай успышкай]] або блізкім [[гамма-ўспышка]]м, напрыклад [[Пік вугляроду-14 у 774 годзе|падзея ў 774 годзе н. э.]], калі ў атмасферы адначасова ўзнікла ў тры з лішнім разы больш радыевугляроду, чым у сярэднім утвараецца за год.

Яшчэ адзін прыродны канал утварэння вугляроду-14 — які адбываецца з вельмі малой імавернасцю [[кластэрны распад]] некаторых цяжкіх ядраў, якія ўваходзяць у [[радыеактыўныя рады]]. У цяперашні час выяўлены распад з эмісіяй вугляроду-14 ядраў [[радый-224|<sup>224</sup>Ra]] (рад торыя), [[радый-223|<sup>223</sup>Ra]] (рад урана-актынія), [[радый-226|<sup>226</sup>Ra]] (рад урана-радыя); прадказаны, але эксперыментальна не выяўлены аналагічны працэс для іншых прыродных цяжкіх ядраў (кластэрная эмісія вугляроду-14 выяўлена таксама для адсутных у прыродзе нуклідаў [[францый-221|<sup>221</sup>Fr]], [[радый-221|<sup>221</sup>Ra]], [[радый-222|<sup>222</sup>Ra]] і [[актыній-225|<sup>225</sup>Ac]]). Хуткасць утварэння радыягеннага вугляроду-14 па гэтым канале нязначна малая ў параўнанні з хуткасцю ўтварэння касмагеннага вугляроду-14<ref>Baum E. M. et al. (2002). Nuclides and Isotopes: Chart of the nuclides. 16th ed. Knolls Atomic Power Laboratory (Lockheed Martin).</ref>.

Пры выпрабаваннях ядзернай і асабліва тэрмаядзернай зброі ў атмасферы ў 1940—1960-х гадах вуглярод-14 інтэнсіўна ўтвараўся ў выніку абпраменьвання атмасфернага азоту тэрмічнымі нейтронамі ад ядзерных і тэрмаядзерных выбухаў. У выніку змест вугляроду-14 у атмасферы моцна ўзрос (так званы «бомбавы пік», гл. мал.), аднак пасля стаў паступова вяртацца да ранейшых значэнняў з-за сыходу ў акіян і іншыя рэзервуары. Іншы тэхнагенны працэс, які паўплываў на сярэдняе стаўленне [<sup>14</sup>C]/[<sup>12</sup>C] у атмасферы, дзейнічае ў напрамку памяншэння гэтай велічыні: з пачаткам індустрыялізацыі (XVIII стагоддзе) значна павялічылася спальванне вугалю, нафты і прыроднага газу, гэта значыць выкід у атмасферу старажытнага карыснага вугляроду, які не змяшчае <sup>14</sup>C (так званы {{Iw|эфект Зюсса|||Suess effect}})<ref>{{артыкул |аўтар=Tans P. P., de Jong A. F. M., Mook W. G. |загаловак=Natural atmospheric <sup>14</sup>C variation and the Suess effect |выданне=[[Nature]] |том=280 |нумар=5725 |старонкі=826—828 |спасылка=http://www.nature.com/nature/journal/v280/n5725/abs/280826a0.html |doi=10.1038/280826a0 |мова=en |год=1979 |archivedate=2017-06-02 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170602085449/http://www.nature.com/nature/journal/v280/n5725/abs/280826a0.html }}</ref>.

Ядзерныя рэактары, якія выкарыстоўваюць ваду ў актыўнай зоне, таксама з’яўляюцца крыніцай тэхнагеннага забруджвання вугляродам-14<ref>{{Cite web |url=http://www.epri.com/abstracts/Pages/ProductAbstract.aspx?ProductId=000000000001023023 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160818161716/http://www.epri.com/abstracts/Pages/ProductAbstract.aspx?ProductId=000000000001023023 |archive-date=2016-08-18 |title=EPRI {{!}} Impact of Nuclear Power Plant Operations on Carbon-14 Generation, Chemical Forms, and Release |website=www.epri.com |access-date=2016-07-07 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.epri.com/abstracts/Pages/ProductAbstract.aspx?ProductId=000000000001024827 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160818174331/http://www.epri.com/abstracts/Pages/ProductAbstract.aspx?ProductId=000000000001024827 |archive-date=2016-08-18 |title=EPRI {{!}} Carbon-14 Dose Calculation Methods at Nuclear Power Plants |website=www.epri.com |access-date=2016-07-07 |url-status=dead }}</ref>, таксама як і рэактары з графітавай запавольнікам<ref>{{Cite web|lang=en|url=https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2016/12/09/radioactive-diamond-batteries-making-good-use-of-nuclear-waste/|title=Radioactive Diamond Batteries: Making Good Use Of Nuclear Waste|author=James Conca|website=Forbes|accessdate=2020-09-26|archive-date=2020-10-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20201029000916/https://www.forbes.com/sites/jamesconca/2016/12/09/radioactive-diamond-batteries-making-good-use-of-nuclear-waste/|url-status=live}}</ref>.

Агульная колькасць вугляроду-14 на Зямлі ацэньваецца ў 8500 пета[[Бекерэль (адзінка вымярэння)|бекерэляў]] (каля {{nobr|50 тон}}), у тым ліку ў атмасферы {{nobr|140 ПБк}} ({{nobr|840 кг}}). Колькасць вугляроду-14, які трапіў у атмасферу і іншыя асяроддзі ў выніку ядзерных выпрабаванняў, ацэньваецца ў {{nobr|220 ПБк}} ({{nobr|1,3 тоны}})<ref name="Choppin">{{кніга|аўтар=Choppin G. R., Liljenzin J. O., Rydberg J.|частка=|загаловак=Radiochemistry and Nuclear Chemistry|арыгінал= |спасылка=|выданне=3rd Ed.|адказны=|месца=|выдавецтва=Butterworth-Heinemann|год=2002 |том=|старонкі=|старонак=|isbn=978-0-7506-7463-8|тыраж=|мова=en}}</ref>.

== Распад ==
Вуглярод-14 падвяргаецца [[Бэта-распад|{{math|β}}<sup>−</sup>-распаду]], у выніку распаду ўтвараецца стабільны нуклід [[Азот-14|<sup>14</sup>N]] (вылучаная энергія {{nobr|156,476(4) [[Электронвольт|кэВ]]}}<ref name="AME2020"/>):

: <math>\mathrm{~^{14}_{6}C}\rightarrow\mathrm{~^{14}_{7}N}+ e^- + \bar{\nu}_e.</math>

Хуткасць распаду не залежыць ад хімічных і фізічных уласцівасцей асяроддзя. Грам атмасфернага вугляроду змяшчае каля {{nobr|1,5×10<sup>−12</sup> г}} вугляроду-14 і выпраменьвае каля 0,6 бэта-часціц у секунду за кошт распаду гэтага ізатопа. З такой жа хуткасцю вуглярод-14 распадаецца і ў чалавечым целе; кожную секунду ў арганізме чалавека адбываецца некалькі тысяч распадаў. Улічваючы малую энергію ўтварэння бэта-часціц, магутнасць [[Эквівалентная доза|эквівалентнай дозы]] ўнутранага апраменьвання, атрымліваемага па гэтым канале (0,01 м[[Зіверт|Зв]]/год, або 0,001 [[Бэр (адзінка вымярэння)|бэр]]/год), нязначная ў параўнанні з магутнасцю дозы ад унутранага [[калій-40|калія-40]] (0,39 мЗв/год)<ref>[http://lbl.gov/abc/wallchart/chapters/15/3.html Radioactivity in the Natural Environment] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070711052408/http://lbl.gov/abc/wallchart/chapters/15/3.html |date=11 ліпеня 2007 }}. In: {{кніга |загаловак=Ionizing Radiation Exposure of the Population of the United States |выдавецтва=National Council on Radiation Protection and Measurements |год=1987 |мова=en |аўтар=NCRP Report No. 93}}</ref>. Сярэдняя [[Актыўнасць радыеактыўнай крыніцы|удзельная актыўнасць]] вугляроду-14 жывой біямасы на сушы ў 2009 годзе складала {{nobr|238 [[Бекерэль (адзінка вымярэння)|Бк]]}} на {{nobr|1 кг}} вугляроду, блізка да значэнняў да бомбавы піка ({{nobr|226 Бк/кг C}}; 1950)<ref>{{cite web | url= http://www.irsn.fr/EN/Research/publications-documentation/radionuclides-sheets/environment/Pages/carbon14-environment.aspx#3 | publisher= Institute for Radiological Protection and Nuclear Safety | title= Carbon-14 and the environment | access-date= 2017-05-04 | archive-date= 2015-04-18 | archive-url= https://web.archive.org/web/20150418012710/http://www.irsn.fr/EN/Research/publications-documentation/radionuclides-sheets/environment/Pages/carbon14-environment.aspx#3 | url-status= live }}</ref>.

== Біялагічная роля ==
Вуглярод-14 з’яўляецца другой (пасля [[Калій-40#Біялагічная роля|калія-40]]) па значнасці крыніцай непазбежнай уласнай радыеактыўнасці чалавечага арганізма<ref>{{Артыкул|аўтар=Леенсон И. А.|загаловак=Радиоактивность внутри нас|выданне=Химия и жизнь|год=2009|мова=ru|issn=|archivedate=2020-11-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20201116021420/https://elementy.ru/nauchno-populyarnaya_biblioteka/431032}}</ref>. Яго ўклад у радыеактыўнасць умоўнага сярэдняга чалавечага цела масай 70 кг па розных ацэнках складае 3,1<ref>[http://hps.org/publicinformation/ate/faqs/faqradbods.html Are Our Bodies Radioactive?] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20150613071556/http://hps.org/publicinformation/ate/faqs/faqradbods.html |date=13 чэрвеня 2015 }} / Health Physics Society, 2014: «…The body content of <sup>14</sup>C for a 70-kg person would be about 3.08 kBq».</ref>—3,7<ref>{{Кніга|аўтар=Аликбаева Л. А., Афонин М. А. и др.|загаловак=Новый справочник химика и технолога: Радиоактивные вещества|год=2004 |месца=СПб. |выдавецтва=Профессионал |старонкі=266|старонак=1004|мова=ru}}</ref><ref>{{Кніга|аўтар=Ильин Л. А., Кириллов В. Ф., Коренков И. П. |загаловак=Радиационная гигиена : учеб. для вузов|год=2010|месца=М|выдавецтва=ГЭОТАР-Медиа|старонак=384|мова=ru}}</ref> [[Бекерэль (адзінка вымярэння)|кБк]].

== Выкарыстанне ==

=== Радыеізатопнае датаванне ===
{{main|Радыевугляроднае датаванне}}

Вуглярод-14 пастаянна ўтвараецца ў атмасферы з [[Азот-14|азоту-14]] пад уздзеяннем касмічных прамянёў. Для сучаснага ўзроўню касмічнай актыўнасці можна ацаніць адноснае ўтрыманне вугляроду-14 у параўнанні са «звычайным» (вугляродам-12) у атмасферы як прыблізна 1:10<sup>12</sup>. Як і звычайны [[вуглярод]], <sup>14</sup>C уступае ў рэакцыю з [[кісларод]]ам, утвараючы [[вуглякіслы газ]], які патрэбны [[расліны|раслінам]] у працэсе [[фотасінтэз]]у. Людзі і розныя жывёлы затым спажываюць расліны і вырабленыя з іх прадукты ў ежу, засвойваючы такім чынам і вуглярод-14. Пры гэтым суадносіны канцэнтрацый ізатопаў вугляроду [<sup>14</sup>C]: [<sup>13</sup>C]: [<sup>12</sup>C] застаюцца практычна такімі ж, як у атмасферы; ізатопнае фракцыяніраванне ў біяхімічных рэакцыях змяняе гэтыя суадносіны толькі на некалькі праміле, што можа быць улічана<ref name=lev/>.

У памерлым жывым арганізме вуглярод-14 паступова распадаецца, а стабільныя ізатопы вугляроду застаюцца без змен. Гэта значыць суадносіны ізатопаў змяняюцца з цягам часу. Гэта дазволіла выкарыстоўваць гэты ізатоп для [[Радыевугляродны аналіз|вызначэння ўзросту метадам радыеізатопнага датавання]] пры датаванні біяматэрыялаў і некаторых неарганічных узораў узростам да {{nobr|{{formatnum:60000}} гадоў}}. Найбольш часта выкарыстоўваецца ў археалогіі, у ледніковай і пасляледніковай геалогіі, а таксама ў фізіцы атмасферы, геамарфалогіі, гляцыялогіі, гідралогіі і глебазнаўстве, у фізіцы касмічных прамянёў, фізіцы Сонца і ў біялогіі, не толькі для датаванняў, але і як трасёр розных прыродных працэсаў<ref name=lev>''Левченко В.'' [https://web.archive.org/web/20041026162842/http://www.pereplet.ru/gorm/dating/wally-1.htm Радиоуглерод и абсолютная хронология: записки на тему]. — «Русский Переплёт», 18 снежня 2001.</ref>.

=== У медыцыне ===
Выкарыстоўваецца для вызначэння заражэння страўнікава-кішачнага тракту ''[[Helicobacter pylori]]''. Пацыенту даюць прэпарат мачавіны з утрыманнем <sup>14</sup>C. У выпадку інфекцыі H.pylori бактэрыяльны фермент урэазы разбурае мачавіну ў аміяк і радыеактыўна пазначаны вуглякіслы газ, які можа быць выяўлены ў дыханні пацыента<ref>{{Cite web |url=http://doctor-test.ru/dyhatelnyy-test-s-s-mochevinoy |title=Причины, процедура и подготовка к дыхательному тесту с С мочевиной |access-date=2017-10-14 |archive-date=2017-10-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171015094908/http://doctor-test.ru/dyhatelnyy-test-s-s-mochevinoy |url-status=live|lang=ru }}</ref><ref>{{cite web|title=Society of Nuclear Medicine Procedure Guideline for C-14 Urea Breath Test |date=2001-06-23 |url=http://interactive.snm.org/docs/pg_ch07_0403.pdf |accessdate=2007-07-04 |format=PDF |work=snm.org |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070926152956/http://interactive.snm.org/docs/pg_ch07_0403.pdf |archivedate=2007-09-26 }}</ref>. Сёння тэст на аснове пазначаных атамаў <sup>14</sup>C стараюцца замяняць на тэст са стабільным <sup>13</sup>C, які не звязаны з радыяцыйнымі рызыкамі.

=== Радыеізатопныя крыніцы энергіі ===
{{Асноўны артыкул|Алмазная батарэя}}
Існуе канцэпцыя выкарыстання вугляроду-14 у якасці радыеізатопнай крыніцы энергіі. У ім утрымліваецца [[алмазападобнае пакрыццё]] з <sup>14</sup>C у якасці крыніцы [[Бэта-выпраменьванне|бэта-выпраменьвання]] і дадатковае такое ж пакрыццё з нармальным вугляродам для стварэння неабходнага [[p-n пераход|паўправадніковага пераходу]] і інкапсуляцыі вугляроду-14. Такая батарэя будзе выпрацоўваць невялікую колькасць электраэнергіі на працягу тысяч гадоў<ref>{{Cite web|lang=en|url=http://www.bristol.ac.uk/news/2016/november/diamond-power.html|title=November: diamond-power {{!}} News and features {{!}} University of Bristol|author=University of Bristol|website=www.bristol.ac.uk|date=|publisher=|accessdate=2020-09-26|archive-date=2022-11-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20221120231903/http://www.bristol.ac.uk/news/2016/november/diamond-power.html|url-status=live}}</ref>.

== Гл. таксама ==
* [[Радыевугляродны аналіз]]
* [[Пік вугляроду-14 у 774 годзе]]
* [[Падзеі Міяке]]

== Крыніцы ==
{{reflist}}

{{Ізатопы вугляроду}}

{{бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Ізатопы вугляроду]]
[[Катэгорыя:Радыенукліды, якія выкарыстоўваюцца для датавання]]