Прагляд зыходнага тэксту старонкі Лімоннік кітайскі

{{Таксон
| name              = Лімоннік кітайскі
| image file        = Schisandra chinensis Blüte.jpg
| image title       = Schisandra chinensis
| image descr       = Агульны выгляд квітнеючай расліны
| regnum            = Расліны
| parent            = Schisandra
| rang              = Від
| latin             = Schisandra chinensis
| author            = (Turcz.) Baill.
| syn               = 
Паводле ''The Plant List'' (2010)<ref name="TPL">{{cite web|url=http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2585428|title=Schisandra chinensis (Turcz.) Baill. is an accepted name|date=2010|work=The Plant List (2010). Version 1. Published on the Internet; http://www.theplantlist.org/|publisher=Royal Botanic Gardens, Kew and Missouri Botanical Garden|lang=en|accessdate=2013-03-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20191216054252/http://www.theplantlist.org/tpl/record/kew-2585428|archivedate=16 снежня 2019|url-status=dead}}</ref>:
* {{bt|Kadsura chinensis|[[Turcz.]]}}{{Базіонім}}
* {{bt|Maximowiczia amurensis|[[Rupr.]]}}
* {{bt|Maximowiczia chinensis|(Turcz.) Rupr.}}
* {{bt|Maximowiczia japonica|([[A.Gray]]) [[K.Koch]]}}
* {{bt|Maximowiczia sinensis|[[Rob.]]}}
* {{bt|Schisandra chinensis|var=glabrata|[[Nakai]] [[ex (таксономия)|ex]] [[T.Mori]]}}
* {{bt|Schisandra chinensis|var=leucocarpa|[[P.H.Huang]] & [[L.H.Zhuo]]}}
* {{bt|Schisandra viridicarpa|[[Y.N.Lee]]}} ([[nom. inval.]])
* {{bt|Sphaerostema japonicum|A.Gray}}
| children name =
| children =
| typus =
| range map =
| range map caption =
| range map width =
| range legend =
| iucnstatus =
| wikispecies = Schisandra chinensis
| commons = Category:Schisandra chinensis
| iucn =
| itis =
| ncbi = 50507
| eol = 10186405
| grin = 70678
| ipni = 555087
}}
'''Лімоннік кітайскі''' (''Schisandra chinensis'') — дрэўная лістападная ліяна.[[біялагічны від|від]] [[кветкавая расліна|кветкавых раслін]] роду {{bt-bellat|лімоннік|Schisandra}} [[сямейства]] {{bt-bellat|лімоннікавыя|Schisandraceae}}<ref name="ДПЯ">{{кніга
|аўтар          = Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г.
|частка         = Лещина обыкновенная (орешник)
|загаловак      = Дикорастущие плоды, ягоды и их применение
|арыгінал       = 
|спасылка       = 
|адказны        = 
|выданне        = 
|месца          = Мн
|выдавецтва     = Ураджай
|год            = 1975
|том            = 
|старонкі       = 75-77
|старонак       = 200
|серыя          = 
|isbn           = 
|тыраж          = 130 000
}}</ref>.

== Батанічнае апісанне ==
{{Біяфота|Flore des serres v15 173a.jpg|left|ш=250|''Лімоннік кітайскі''. [[Батанічная ілюстрацыя]] з часопіса [[Луі Ван-Гут|Луі Ван-Гута]] ''Flore des serres et des jardins de l'Europe'' (том XV, 1862-1865)|color=lightgreen}}

[[Лістападныя расліна|Лістападная]] [[ліяны|ліяна]] даўжынёй да 10-15 м, у паўночных раёнах рэдка перавышае ў даўжыню 4 м. Сцябло дыяметрам да 2 см<ref name="ДПЯ"/>, завіваецца на апоры, пакрыта маршчыністай, цёмна-карычневай карой<ref name="ДПЯ"/>, якая лупіцца. [[Парасткі]] з гладкай жаўтлявай карой.

[[Лісце]] эліптычнае або зваротна-яйкападобнае<ref name="ДПЯ"/>, даўжынёй 5-10 см, шырынёй 3-5 см. Мае клінаватае аснаванне і завостраную верхавіну, па краі няяўназубчастае, злёгку мясістае, зверху голае, цёмна-зялёнае, знізу бледнае, са слабым апушэннем па жылках. [[Хвосцік]]і ружавата-чырвоныя, 2-3 см у даўжыню. І лісце, і [[сцябло|сцёблы]] выдаюць [[лімон]]ны пах.

Лімоннік кітайскі — расліна [[Аднадомныя расліны|аднадомная]], [[кветка|кветкі]] раздзельнаполыя<ref name="ДПЯ"/>. Тым не менш, у некаторыя гады на ліяне могуць быць толькі мужчынскія кветкі. Кветкі дыяметрам да 1,5 см, з выразным [[водар]]ам, белыя<ref name="ДПЯ"/>, аднак да канца перыяду цвіцення ружавеюць, скучаныя ля аснавання аднагадовых галінак па 3-5 з адной [[пазуха, батаніка|пазухі]] ліста, на самастойных паніклых [[кветаножка]]х даўжынёй 1-4 см. [[Калякветнік]] з 6-9 долямі<ref name="ДПЯ"/>, з іх вонкавыя нікнуць, унутраныя, якія сыходзіліся, авальна-даўгаватыя, тупыя, звычайна вузей вонкавых; [[пылавік]]овая калонка утрая карацей калякветніка; [[пладалісцік]]і шматлікія, круглявыя, з кароткім носікам.

[[Формула кветкі]]: {{Nobr|[[Файл:Male black symbol.svg|12px]]<math>\ast P_{3+3+3} \;  A_\infty \;  G_0</math>}} і {{Nobr|[[Файл:Venus symbol.svg|15px]]<math>\ast P_{3+3+3} \;  A_0 \;  G_{\underline\infty}</math>}}<ref name="Barabanov">{{кніга|аўтар=Барабанов Е.И.|загаловак=Ботаника: учебник для студ.высш.учеб.заведений|месца=М|выдавецтва=Издательский центр «Академия»|год=2006|старонак=448|isbn=5-7695-2656-4}}</ref>, ці
{{Nobr|[[Файл:Male_and_female_sign.svg|12px]]<math>\ast \;  P^{Co}\;_{6-9} \; A_{(3-7)} \; G_{\underline{30-40}}</math>}}<ref name="Медбот">{{кніга|аўтар=Сербин А.Г. и др.|загаловак=Медицинская ботаника. Учебник для студентов вузов|месца=Харьков|выдавецтва=Изд-во НФаУ: Золотые страницы|год=2003|старонкі=123|старонак=364|isbn=966-615-125-1}}</ref>.

Пасля цвіцення [[кветаложа]] разрастаецца, з адной кветкі утвараецца павіслая гронкападобная зборная [[ягада|мнагаягада]] даўжынёй да 10 см, пасаджаная сакавітымі чырвонымі кіслымі ягадамі<ref name="ДПЯ"/> (гэты плод таксама класіфікуюць як сакавітую {{нп3|Лістоўка, плод|мнагалістоўку|ru|Листовка (плод)}}<ref>{{кніга|аўтар = Сергиевская Е.В.|загаловак = Систематика высших растений: Практический курс|месца = СПб.|выдавецтва= «Лань»|год = 2002|старонкі =|isbn = 5-8114-0452-2}}</ref>).

[[Насенне]], вызваленае ад каляплодніка, — круглява-пупышкападобнай формы, на ўвагнутым баку з прыкметным цёмна-шэрым рубчыкам, размешчаным папярок семачкі. Даўжыня {{nobr|3-5 мм}}, шырыня {{nobr|2-4,5 мм}}, таўшчыня {{nobr|1,5-2,5 мм}}. Паверхня гладкая, бліскучая, жаўтлява-бурага колеру. Семя складаецца з цвёрдай далікатнай лупіны і шчыльнага ядра, якое ў недаразвітым насенні можа адсутнічаць. Лупіна лёгка ламаецца і свабодна адстае ад ядра. Ядро падковападобнай формы, васкова-жоўтае, адзін канец конусападобна завостраны, другі — круглявы. На выпуклым баку ядра семачкі праходзіць светла-карычневая баразёнка. Асноўную масу ядра насення складае [[эндасперм]]. У завостраным канцы верхавіны (у эндасперме) ляжыць невялікі [[зародак, батаніка|зародак]], прыкметны пад лупай. Пах пры расціранні — моцны, спецыфічны. Смак — рэзкі, ялкава-пякучы.

{{Фотарадок|Schisandra chinensis (Leaves and buds).JPG|Schisandra chinensis berries.jpg|Schisa02.jpg|Лимонник на даче ф2.JPG|тэкст=Злева направа: <br />Лісце, плады і насенне лімонніка кітайскага. Лімоннік восенню, на будынку.|color=#BBDD99|ш1=114|ш2=240|ш3=230}}

=== Біялагічныя асаблівасці ===
Спіральна абвівае апору па гадзіннікавай стрэлцы.

Аднаўляецца галоўным чынам [[вегетатыўнае размнажэнне|вегетатыўна]] — атожылкамі ад каранёў, укараненне датыкальных з глебай ліян. Аднаўленне [[насенне]]м сустракаецца радзей.

Перыяд [[цвіценне|цвіцення]] у маі — чэрвені<ref name="ДПЯ"/>, працягваецца 10-14 дзён. Апыляецца насякомымі, уключаючы [[Apis mellifera|пчол]], якія збіраюць [[Нектар (цукрысты сок)|нектар]] і [[пылок]].

Плады лімонніка спеюць у верасні-кастрычніку<ref name="ДПЯ"/>. Часткова застаюцца вісець у зіму. У паўночных раёнах амаль не плоданасіць. Да замаразкаў даволі ўстойлівы.

== Распаўсюджанне і экалогія ==

Радзіма — Усходняя Азія. У натуральным стане расце ў [[Кітай|Кітаі]], [[Японія|Японіі]] і [[Карэя|Карэі]]<ref name="GRIN">Паводле сайта GRIN (гл. раздзел [[#Спасылкі|Спасылкі]]).</ref>. На тэрыторыі Расіі сустракаецца ў [[Прыморскі край|Прыморскім]] і [[Хабараўскі край|Хабараўскам краях]]<ref name="ДПЯ"/>, [[Амурская вобласць|Амурскай вобласці]], на [[Востраў Сахалін|Сахаліне]] (не вышэй 51° [[паўночная шырата|п. ш.]]), [[Курыльскія астравы|Курылах]] ([[Востраў Шыкатан|Шыкатан]], [[Востраў Кунашыр|Кунашыр]], [[Востраў Ітуруп|Ітуруп]]). Па ўзбярэжжы [[Татарскі праліў|Татарскага праліва]] лімоннік кітайскі дасягае ракі {{нп3|Рака Тумнін|Тумнін|ru|Тумнин}}, па [[Амур]]у спускаецца да сяла {{нп3|Сяло Сусаніна, Хабараўскі край|Сусаніна|ru|Сусанино (Хабаровский край)}}, па [[Амгунь|Амгуні]] даходзіць да гідралагічнага паста {{нп3|Каменка, Хабараўскі край|Каменка|ru|Каменка (Хабаровский край)}}, па [[Бурэя (рака)|Бурэі]] даходзіць да сяла {{нп3|Сяло Усць-Умальта|Усць-Умальта|ru|Усть-Умальта}}, па {{нп3|Рака Селямджа|Селямджы|ru|Селемджа (река)}} — да сяла {{нп3|Сяло Стойба, Амурская вобласць|Стойба|ru|Стойба (Амурская область)}}, па [[Зея (рака)|Зеі]] дабіраецца ледзь вышэй горада [[Зея (горад)|Зеі]], уверх па Амуру распаўсюджаны да пасёлка Кумары.

Расце ў {{нп3|Кедравыя хвоі|кедрава|ru|Кедровые сосны}}-шыракалістых і іншых іглічна-лісцяных, часам — у лісцяных лясах, звычайна ў прагалах, узлесках, высечках і старых [[гар]]ах, часцей у вузкіх далінах горных рэк і ручаёў<ref name="ДПЯ"/>. Расце групамі, утварае зараснікі<ref name="ДПЯ"/>. Не сустракаецца ў [[пойма]]х з доўгім затапленнем або працяглым пераўвільгатненнем [[глеба|глебы]], таксама пазбягае забалочаных месцаў. У горы падымаецца да 600 м над [[узровень мора|узроўнем мора]].

Святлолюбівая, але ў раннім узросце вытрымлівае моцнае і працяглае зацяненне. Можа расці на бедных ападзоленых [[суглінак|суглінках]] і [[супесак|супяшчаных]] пойменных глебах. Аптымальнымі для росту і плоданашэння з'яўляюцца дрэнаваныя глебы далін невялікіх горных рэк і ручаёў. Зімастойкая расліна.

Інтрадукаваны ў Еўропе. Вырошчваюць як лекавую і дэкаратыўную расліну.

== Хімічны склад і фармакалагічныя ўласцівасці ==
У соку пладоў утрымліваюцца [[вугляводы|цукры]] (да 1,5 %), [[арганічныя кіслоты]] (8,5-20) — галоўным чынам [[лімонная кіслата|лімонная]] (да 11), [[яблычная кіслата|яблычная]] (7-8), [[вінная кіслата|вінная]] (0,8 %); [[вітаміны]] — [[аскарбінавая кіслата]], [[тыямін]], [[рыбафлавін]]<ref name="ДПЯ"/>. У насенні выяўленыя танізавальныя рэчывы (каля 0,012 % [[схізандрын]]у і [[схізандрол]]), такаферол (0,03) і [[тлусты алей]] (да 34 %). Ва ўсіх частках расліны, але больш за ўсё ў кары (да 2,6-3,2 %), змяшчаецца [[эфірны алей]], які высока цэніцца ў парфумерыі за тонкі рэзка-лімонны водар.

Эфірны алей з кары — празрыстая залаціста-жоўтая вадкасць з пахам лімону. У склад эфірнага алею ўваходзяць [[сесквітэрпенавыя вуглевадароды]] (да 30 %), [[альдэгіды]] і [[кетоны]] (да 20 %). Тлусты алей уключае [[лінолевая кіслата|α-лінолевую]] (да 20 %), [[лінолевая кіслата|β-лінолевую]] (да 35), [[алеінавая кіслата|алеінавую]] (да 34) і каля 4 % [[гранічныя кіслоты|гранічных кіслот]].

Дзеючыя рэчывы лімонніка з'яўляюцца фізіялагічным антаганістам лекавых сродкаў [[снатворныя сродкі|снатворнага дзеяння]] і прэпаратаў, што ўціскаюць ЦНС (у тым ліку [[барбітураты|барбітуратаў]], [[транквілізатар]]аў, [[супрацьэпілептычныя сродкі|супрацьэпілептычных]], [[седатыўныя сродкі|седатыўных]] сродкаў, [[нейралептыкі|нейралептыкаў]]). Узмацняюць дзеянне [[псіхастымулятары|псіхастымулятараў]] і [[аналептыкі|аналептыкаў]] (у тым ліку [[кафеін]]у, [[камфара|камфары]], [[фенамін]]у)<ref name="regmed" />.

== Значэнне і ўжыванне ==

=== У кулінарыі і харчовай прамысловасці ===
{{Біяфота|Omija Cha.jpg|right|ш=250|Гарбата з лімонніка|color=lightgreen}}
Са спелых пладоў гатуюць [[кісель]]<ref name="ДПЯ"/>, [[джэм]], [[варэнне]], ахаладжальныя напоі, у кандытарскай вытворчасці — начынне для цукерак (напрыклад, карэйскіх {{нп3|хангва||ru|хангва}}), [[мармелад]] і інш..

Пры атрыманні соку трэба пазбягаць драблення насення, бо гэта надае соку горкі смак. З соку можна прыгатаваць квас, морс, кісель, «сухое» варэнне. Калі сок дабавіць у чай, атрымаецца асвяжальны напітак. Таксама яго выкарыстоўваюць для букетавання вінаў.

З лісця і кары заварваюць [[гарбата|гарбату]], якая валодае лёгкім лімонным водарам і мае супрацьцынготныя ўласцівасці<ref name="ДПЯ"/>. У Карэі такі чай вельмі папулярны і называецца {{нп3|хвачхэ||ru|Хвачхэ}}.

Варэнне, зваранае з ягад без насення, мае кансістэнцыю джэму і своеасаблівы пах. Плады лімонніку выкарыстоўваюць на прыгатаванне лячэбнага віна. На працяглае захоўванне плады лімонніку замарожваюць або сушаць.

=== У медыцыне ===
{{Біяфота|Schisandra chinensis fluid extract.jpg|right|ш=250|Настойка насення лімонніка|color=lightgreen}}

У якасці [[Лекавая раслінная сыравіна|лекавай сыравіны]] выкарыстоўваюць плод лімонніку кітайскага ({{lang-la|Fructus Schisandrae}}) і насенне ({{lang-la2|Semen Schisandrae}})<ref name="ДПЯ"/>. Нарыхтоўваюць спелыя плады з верасня і да замаразкаў<ref name="ДПЯ"/>. Для атрымання насення з пладоў адціскаюць сок, а пасля [[Закісанне|закісання]] [[Макуха|макухі]] насенне аддзяляюць ад [[каляплоднік]]а струменем вады<ref name="ДПЯ"/>. Адмытае насенне сушаць на сонцы або ў сушылках<ref name="ДПЯ"/> пры тэмпературы 50—60° С<ref name="БФС">{{кніга|аўтар=Блинова К. Ф. и др.|частка=|загаловак=Ботанико-фармакогностический словарь : Справ. пособие|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/botaniko-farmakognost_slovar1990.djvu|адказны=Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева|месца={{М.}}|выдавецтва=Высш. шк.|год=1990|старонкі=206|isbn=5-06-000085-0}}</ref>.

У лячэбных мэтах выкарыстоўваюць свежыя плады, настойкі насення, адвары з сухіх пладоў, парашок з насення і пладоў. Эфект лекавага ўздзеяння лімонніку залежыць ад характару захворвання, віду расліннай сыравіны (насенне, плады, лісце, кара, карані), дозы прыёму і тыпу нервовай сістэмы чалавека. Таму лячэнне лімоннікам павінна праводзіцца пад строгім наглядам і кантролем урача. Лімоннік не рэкамендуецца ўжываць хворым на эпілепсію, гіпертанію, язвавую хваробу страўніка і дванаццаціперснай кішкі<ref name="ЭСГ"/>.

Лекавыя ўласцівасці лімонніку абумоўлены комплексам фізіялагічна актыўных рэчываў і ў першую чаргу наяўнасцю ў насенні, мякаці пладоў, лісці, кары парасткаў і каранях асобнай групы рэчываў — схізандрынаў<ref name="ДПЯ"/>, якія аказваюць стымулюючае дзеянне на нервовую сістэму, паляпшаюць агульны стан арганізма і апетыт, павышаюць разумовую, фізічную працаздольнасць і вастрыню зроку, паніжаюць стомленасць і стымулююць дзейнасць сардэчна-сасудзістай і дыхальнай сістэмы<ref name="ДПЯ"/>.

Павышае артэрыяльны ціск, узмацняе працэсы ўзбуджэння ў структурах галаўнога мозгу і рэфлекторную дзейнасць, падвышае працаздольнасць і памяншае стому пры фізічных і разумовых нагрузках<ref name="regmed">{{cite web
 |datepublished = 26.05.2009
 |url           = http://www.regmed.ru/search.asp
 |title         = Поиск по базе данных ЛС, опции поиска: МНН — ''Лимонника семян настойка'', флаги ''«Искать в реестре зарегистрированных ЛС»'', ''«Искать ТКФС»'', ''«Показывать лекформы»''
 |work          = Обращение лекарственных средств
 |publisher     = ФГУ «Научный центр экспертизы средств медицинского применения» Росздравнадзора РФ
 |accessdate    = 07.09.2009
 |description   = Типовая клинико-фармакологическая статья является подзаконным актом и не охраняется авторским правом согласно части четвёртой Гражданского кодекса Российской Федерации №230-ФЗ от 18 декабря 2006 года
 |archiveurl    = https://www.webcitation.org/618KN21rk?url=http://www.regmed.ru/search.asp
 |archivedate   = 22 жніўня 2011
 |url-status       = live
}}</ref>.

Сухія ягады захоўваюць да 0,6 % [[аскарбінавая кіслата|аскарбінавай кіслаты]] і [[схізандрын]], маюць араматычны пах і рэзкі, горка-салодкі смак. Плады і насенне выкарыстоўваюць у якасці [[лекавыя сродкі|лекавага сродку]], якая аказвае [[адаптагены|адаптагеннае]], агульнатанізуючае і псіхастымулюючае дзеянне. Танізавальнае дзеянне пладоў вызначае схізандрын, які падвышае ўзбудлівасць [[цэнтральная нервовая сістэма|цэнтральнай нервовай сістэмы]] і стымулюе працу [[сэрца]] і дыхальнага апарата.

Выяўлена станоўчае ўздзеянне лімонніку на хворых са знясіленай нервовай сістэмай, неўрастэніяй, санлівасцю і інш. Лімоннік садзейнічае павышэнню крывянога ціску, даводзячы яго да нормы ў хворых на гіпатанію<ref name="ЭСГ">Энцыклапедыя сельскага гаспадара. Мн., 1993.</ref>.

Па класіфікацыі [[АТХ]] ставіцца да агульнатанізуючых прэпаратаў (група {{АТХ|A13|A}}).

Прэпараты лімонніка кітайскага паказаны пры [[астэнія|астэнічным сіндроме]], [[гіпатанія|гіпатаніі]], у перыяд [[рэканвалесцэнцыя|рэканвалесцэнцыі]] пасля саматычных і інфекцыйных захворванняў. Лімоннік таксама прызначаюць пры ператамленні, зніжэнні працаздольнасці і пры занятках дзейнасцю, спалучаныя з вялікімі нервова-псіхічнымі і фізічнымі нагрузкамі. У складзе комплекснай тэрапіі ўжываецца пры парушэннях палавой функцыі на фоне неўрастэніі.
У якасці пабочнага дзеяння пры выкарыстанні лімонніка згадваюцца алергічныя рэакцыі, тахікардыя, парушэнні сну, галаўны боль, павышэнне артэрыяльнага ціску. У сувязі з гэтым дадзеныя прэпараты проціпаказаныя пры парушэннях сардэчнай дзейнасці, [[Артэрыяльная гіпертэнзія|артэрыяльнай гіпертэнзіі]], падвышанай узбудлівасці, [[эпілепсія|эпілепсіі]], [[бессань|парушэннях сну]], вострых інфекцыйных захворваннях, хранічных [[пячоначная недастатковасць|захворваннях печані]], гіперадчувальнасці да кампанентаў прэпарата, пры цяжарнасці і ў перыяд лактацыі, а таксама дзецям да 12 гадоў. У пазбяганне парушэння засынання не рэкамендуецца прымаць спіртовую настойку ў другой палове дня. У выпадку ўзнікнення пабочных эфектаў неабходная адмена прэпарата<ref name="regmed" />.

== Агратэхніка ==
Пасадку лімонніку праводзяць восенню ці вясной да пачатку руху сокаў. Пры пасадцы абмежаванай колькасці раслін каля сцен, альтанак, арачных тунэляў і інш. адлегласць паміж кустамі 1,5 м.

Першыя 2 гады лімоннік расце слаба, нарошчваючы масу каранёў. На 3—4-ы год пачынаецца інтэнсіўны рост парасткаў, з якіх на кожным кусце адбіраюць 1—3 найбольш моцныя, а астатнія выразаюць. Адабраныя парасткі падвязваюць на драцяную шпалеру, супраць кожнай расліны прапускаюць вертыкальны дрот, прымацоўваючы яго да нітак падоўжна нацягнутага дроту. Плоданасіць саджанцы пачынаюць на 4— 5-ы год пасля пасадкі, атожылкі — на год раней.

Абрэзку робяць вясной ці восенню ў перыяд спакою расліны. Выразаюць загушчальныя, хворыя, паламаныя і сухія парасткі. Пры неабходнасці некаторыя здаровыя парасткі ўкарочваюць, сістэматычна выдаляюць каранёвыя атожылкі, каб яны не прыгняталі рост асноўных сцёблаў і не зніжалі іх прадукцыйнасці.

{{зноскі}}

== Літаратура ==
* Энцыклапедыя сельскага гаспадара. — Мн.: БелЭн, 1993.
* {{ДзікСССР|аўтар=|частка=Род 5. Лимонник — Schisandra L. С. RICH.|том=3|стар=101—102}}
* {{ФлораСССР|аўтар=Комаров В. Л.|частка=Род 549. Лимонник — Schisandra L. С. RICH.|том=7|стар=566—567}}
* Дудченко Л. Г., Козьяков А. С., Кривенко В. В. Пряно-ароматические и пряно-вкусовые растения: Справочник / Отв. ред. К. М. Сытник. — К.: Наукова думка, 1989. — 304 с. — 100 000 экз. — ISBN 5-12-000483-0.
* {{кніга|аўтар=Ворошилов В. Н.|загаловак=Флора советского Дальнего Востока|спасылка=|месца=М.|выдавецтва=Наука|год=1966|старонкі=}}
* {{кніга|аўтар=Солодухин Е. Д.|загаловак=Деревья, кустарники и лианы советского Дальнего Востока|спасылка=|месца=Уссурийск|выдавецтва=|год=1962|старонкі=}}
* {{кніга|аўтар=Усенко Н. В.|загаловак=Деревья, кустарники и лианы Дальнего Востока|спасылка=|месца=Хабаровск|выдавецтва=Кн. изд-во|год=1984|старонкі=|isbn=}}

== Спасылкі ==

* {{Плантарыум|34197}}{{v|17|3|2013}}
* [http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/?term=Schisandra+chinensis Лімоннік кітайскі] ў базе дадзеных ''PubMed'' {{ref-en}} {{v|17|3|2013}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Флора Усходняй Азіі]]
[[Катэгорыя:Флора Далёкага Усходу]]
[[Катэгорыя:Пладовыя культуры]]
[[Катэгорыя:Лімоннікавыя]]
[[Катэгорыя:Ліяны]]
[[Катэгорыя:Дэкаратыўныя расліны]]
[[Катэгорыя:Лекавыя расліны]]
[[Катэгорыя:Харчовыя расліны]]