Прагляд зыходнага тэксту старонкі Плазмон

У фізіцы, '''плазмон''' — [[квазічасціца]], якая адпавядае квантаванню [[плазменныя ваганні|плазменных ваганняў]], якія прадстаўляюць сабой калектыўныя [[ваганні]] [[мадэль свабодных электронаў|свабоднага электроннага газу]].

== Тлумачэнне ==

Плазмоны адыгрываюць вялікую ролю ў аптычных уласцівасцях [[метал]]аў. [[Святло]] з частатой ніжэй плазменнай частаты адлюстроўваецца, таму што [[электрон]]ы ў метале экрануюць [[электрычнае поле]] светлавой [[Электрамагнітная хваля|электрамагнітнай хвалі]]. Святло з [[Частата|частатой]] вышэй плазменнай частаты праходзіць, таму што электроны не могуць дастаткова хутка адказаць, каб экраніраваць яго. У большасці металаў плазменная частата знаходзіцца ў [[Ультрафіялетавае выпраменьванне|ультрафіялетавай]] вобласці [[спектр]]а, што робіць іх бліскучымі ў бачным дыяпазоне. У легіраваных [[паўправаднік]]ах плазменная частата знаходзіцца звычайна ў ультрафіялетавай вобласці.

Энергію плазмонаў можна ацаніць у мадэлі амаль свабодных электронаў як:

: <math>
E_{p} = \hbar \omega_p = \hbar e \sqrt{\frac{n}{m\varepsilon_0}},
</math>

дзе {{math|''n''}} — шчыльнасць валентных электронаў, {{math|''e''}} — [[элементарны зарад]], {{math|''m''}} — [[маса электрона]] і {{math|ε<sub>0</sub>}} — [[электрычная пастаянная]].

Паверхневыя плазмоны (плазмоны, абмежаваныя паверхнямі) моцна ўзаемадзейнічаюць са святлом, прыводзячы да ўтварэння [[палярытон]]аў. Яны гуляюць ролю ў паверхневым ўзмацненні [[Раманаўскае рассейванне святла|раманаўскага рассейвання святла]] і ў тлумачэнні анамалій у дыфракцыі [[метал]]аў. [[Паверхневы плазмонны рэзананс]] выкарыстоўваецца ў [[Біяхімія|біяхіміі]], каб вызначаць прысутнасць малекул на паверхні.

Лакалізаваны паверхневы плазмон прысутнічае ў дробных металічных часціцах (наначасціцах), такіх як [[золата]] або [[серабро]]. Пры досыць малых памерах часціц (дыяметр часціцы меншы чым даўжыня хвалі электрамагнітнага выпраменьвання), іх можна разглядаць як вагальныя дыполі. Паглынутая энергія электрамагнітнага выпраменьвання можа істотна награваць наначасціцы<ref>{{артыкул |аўтар =A. O. Govorov, H. H. Richardson. |загаловак =Generating heat with metal nanoparticles |спасылка =http://www.phy.ohiou.edu/~govorov/NanoToday_Review.pdf |archiveurl =https://web.archive.org/web/20100710030129/http://www.phy.ohiou.edu/~govorov/NanoToday_Review.pdf |archivedate =10 ліпеня 2010 }} doi:10.1016/S1748-0132(07)70017-8.</ref>.

== Магчымае выкарыстанне ==

Плазмоны разглядаюцца як сродак перадачы інфармацыі ў камп'ютарных чыпах, бо правады для плазмонаў могуць быць нашмат танчэйшыя, чым звычайныя правады, і могуць падтрымліваць нашмат вышэйшыя частоты (у рэжыме 100 Т[[Гц]], у той час як звычайным правадам уласцівыя вялікія страты пры 10 ГГц). Яны былі таксама прапанаваны як сродак для літаграфіі і мікраскапіі высокага разрознення з-за іх надзвычай малых [[Даўжыня хвалі|даўжынь хваль]]. Абодва гэтыя прымяненні з поспехам былі прадэманстраваны ў лабараторыях.

Таксама плазмоны можна выкарыстоўваць для генерацыі выпраменьвання ў структурах, якія называюцца [[спазер]]амі.

{{зноскі}}

== Спасылкі ==

* http://home.hccnet.nl/ja.marquart/BasicSPR/BasicSpr01.htm {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060302045114/http://home.hccnet.nl/ja.marquart/BasicSPR/BasicSpr01.htm |date=2 сакавіка 2006 }}
* http://www.qub.ac.uk/mp/con/plasmon/sp1.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20030423045410/http://www.qub.ac.uk/mp/con/plasmon/sp1.html |date=23 красавіка 2003 }}
* http://www.photonics.com/spectra/research/XQ/ASP/preaid.101/QX/read.htm {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20060117021324/http://www.photonics.com/spectra/research/XQ/ASP/preaid.101/QX/read.htm |date=17 студзеня 2006 }}
* [http://www.newscientist.com/article.ns?id=dn7164 Plasmonic computer chips move closer]
* [http://news-service.stanford.edu/news/2005/march16/plasmon-031605.html Progress at Stanford for use in computers] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20070223024928/http://news-service.stanford.edu/news/2005/march16/plasmon-031605.html |date=23 лютага 2007 }}
* [[Slashdot]]: [http://science.slashdot.org/science/05/04/04/219236.shtml?tid=126&tid=137&tid=14 A Plasmonic Revolution for Computer Chips?]
* [http://focus.aps.org/story/v15/st3 A Microscope from Flatland] ''Physical Review Focus'', January 24 2005
* [[n:en:Invisibility shield gets blueprint]]

{{Часціцы}}

[[Катэгорыя:Квазічасціцы]]
[[Катэгорыя:Калектыўныя з’явы ў кандэнсаваных асяроддзях]]