Прагляд зыходнага тэксту старонкі Пярэсна еўрапейская

{{Таксон
 |image file        = Pe%C5%82nik_europejski_Trollius_europaeus.jpg
 |image title       = 
 |image descr       = Пярэсна еўрапейская. <br />Агульны выгляд квітнеючай расліны
 |regnum            = Расліны
 |parent            = Trollius
 |rang              = Від
 |latin             = Trollius europaeus
 |author            = [[L.]], 1753{{Тып}}
 |syn               = 
 |typus             = 
 |children name     = 
 |children          = 
 |range map         = 
 |range map caption = 
 |range map width   = 
 |range legend      = 
 |iucnstatus        = 
 |iucn              = 
 |wikispecies       = Trollius europaeus
 |commons           = Category: Trollius europaeus
 |itis              = 18805
 |ncbi              = 212754
 |eol               = 596364
 |grin              = 40676
 |ipni              = 715097-1
 |tpl               = kew-2514617
}}
'''Пярэсна еўрапейская'''<ref name="Киселевский">{{Крыніцы/Латино-русско-белорусский ботанический словарь|134}}</ref> (''Trollius europaeus'') — [[травяністая расліна]], якая расце ў [[Еўропа|Еўропе]] і [[Заходняя Сібір|Заходняй Сібіры]] у асноўным на [[узлесак|ўзлесках]] змешаных [[лес|лясоў]], сырых лясных палянах і [[луг]]ах; [[Біялагічны від|від]] [[род]]у {{bt-bellat||Trollius}} сямейства {{bt-bellat|Казяльцовыя|Ranunculaceae}}.

== Біялагічнае апісанне ==
{{Біяфота|Trollius europæus.jpg|left|{{Бат.іл.|4}}|color=#BBDD99}}

[[Травяністыя расліны|Травяністая]] [[Шматгадовыя расліны|шматгадовая расліна]]. У залежнасці ад умоў пражывання яе вышыня вар’іруе ад 20 см (у [[тундра|тундры]]) да 1 м (пры культываванні ў спрыяльных умовах).

[[Лісце]] ў гэтай расліны двух тыпаў: сцябловае і прыкаранёвае. Сцябловыя лісты размяшчаюцца ў верхняй траціне кветаносных [[парасткі|парасткаў]]. Прыкаранёвыя сабраны ў [[разетка, размяшчэнне лісця|разетку]] ля аснавання сцябла і маюць пальчатараздзельную форму.

[[Кветка|Кветкі]] буйныя шарападобныя, злёгку духмяныя, да 5 см дыяметрам, з 10-20 [[чашалісцік]]амі. Іх колер вар’іруе ад бледна-жоўтага да залаціста-жоўтага. Пялёсткі па памеры не перавышаюць чашалісцікі, але маюць больш інтэнсіўную аранжавую афарбоўку. Цвіценне ў цэнтральных раёнах Расіі адбываецца ў канцы мая — пачатку чэрвеня.

Формула кветкі: {{Nobr|<math>\ast K_{5-20}\; C_{\infty} \; A_{\infty}\;  G_{\infty}</math>}}<ref name="Экофлора">{{кніга|загаловак=Экофлора Украины|арыгінал=Екофлора України (укр.)|адказны=Відпов. редактор Я. П. Дідух|месца=Київ|выдавецтва=Фітосоціоцентр|год=2004|том=2|старонкі=16|старонак=480}}</ref>.

[[Плод]] — [[лістоўка, плод|лістоўка]] з маленькім, крута загорнутым ўнутр носікам.

== Пашырэнне ==
Пашырэнне: [[Скандынавія]], Сярэдняя і Атлантычная [[Еўропа]], [[Міжземнамор’е]], [[Балканскі паўвостраў]], [[Малая Азія]], [[Заходняя Сібір]]. У [[Беларусь|Беларусі]] знаходзіцца паблізу паўднёвай мяжы арэала, большасць месцазнаходжанняў размешчана на [[Мінскае ўзвышша|Мінскім узвышшы]].

== Гаспадарчае значэнне і выкарыстанне ==
Від занесены ў [[Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь|Чырвоную кнігу Рэспублікі Беларусь]]<ref name="rb">[http://redbook.minpriroda.gov.by/plantsinfo.html?id=20 Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304065820/http://redbook.minpriroda.gov.by/plantsinfo.html?id=20 |date=4 сакавіка 2016 }}</ref>. Ахоўваецца ў [[Польшча|Польшчы]]<ref name="rb" />. У культуры вядомая з [[XVI]] стагоддзя<ref name="ОНИ">''Дорофеев А. М., Сюборова С. Ф.'' Они не должы исчезнуть: Книга для учащихся — Мн.: Народная асвета, 1987. — 200 с.: ил. — 89 000 экз. — С. 135.{{ref-ru}}</ref>.

Цэніцца як ранні майска-чэрвеньскі меданос, які дае вялікую колькасць нектара<ref>{{кніга|аўтар=Абрикосов Х. Н. и др.|частка=Купальница|загаловак=Словарь-справочник пчеловода|спасылка=http://ashipunov.info/shipunov/school/books/slovarj-sprav_pchelovoda_1955.djvu|адказны=Сост. Федосов Н. Ф.|месца=М.|выдавецтва=Сельхозгиз|год=1955|старонкі=161|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120107195254/http://ashipunov.info/shipunov/school/books/slovarj-sprav_pchelovoda_1955.djvu|archivedate=7 студзеня 2012}}</ref>.

=== Фармалагічныя ўласцівасці ===
У свежай траве змяшчаецца протаанемін, сляды іншых [[алкалоіды|алкалоідаў]], [[сапаніны]], [[вітамін C]], [[арганічныя кіслоты]], [[дубільныя рэчывы]].

=== Ужыванне ў народнай медыцыне ===
У [[народная медыцына|народнай медыцыне]] [[Беларусь|Беларусі]] выкарыстоўваюць траву пры [[страўнікавыя захворванні|страўнікавых захворваннях]]. Ва Украіне — вонкава пры [[нарыў|нарывах]].

== Дэкаратыўная расліна ==

{{Фотарадок|Trollius europaeus Schwaebisch Hall-Wackershofen 20080530 3.jpg|Trollius europaeus flower - Keila.jpg|ш2=245|Trollius europaeus seed head - Keila.jpg|ш3=245|тэкст=Злева направа: лісце, кветка, плады|ш=183|color=#DDEEDD}}

Арыгінальная прыгажосць кветак гэтай расліны з’яўляецца прычынай зрыву іх у вялікай колькасці на [[букет]]ы, у выніку чаго яе становіцца ўсё менш.

Цёплы, сонечны колер кветак пярэсны робіць іх асабліва жаданымі ў [[сад]]ах і [[парк]]ах, на берагах [[вадаём]]аў, [[ручай|ручаёў]].

== Размнажэнне ==

[[Размнажэнне|Размножваецца]] [[вегетатыўнае размнажэнне|вегетатыўна]] і насеннем, якое мэтазгодна высейваць пад [[зіма|зіму]] — тады ўсходы з’яўляюцца [[вясна|вясной]] [[Цвіценне|Цвіце]] на другі год жыцця. Лепш расце на ўрадлівых шчыльных [[глеба]]х.

== Нарыхтоўка ==
Траву нарыхтоўваюць падчас цвіцення, сушаць на гарышчы пры добрай вентыляцыі.

== Пярэсна еўрапейская ў культуры ==

Расліна была абрана {{нп3|Кветка года ў Германіі|кветкай 1995 года ў Германіі|en|Flower of the Year Campaign in Germany}}. Выяву пярэсны еўрапейскай змяшчалі на паштовых марках Беларусі<ref>[http://shoskin.by/product/redkie-vidy-tsvetov-zanesennye-v-krasnuyu-knigu-belarusi-kupalnitsa-evropeiskaya-iris-sibirs Сайт «Филателия Республики Беларусь „Shoskin“»] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20171229141226/http://www.shoskin.by/product/redkie-vidy-tsvetov-zanesennye-v-krasnuyu-knigu-belarusi-kupalnitsa-evropeiskaya-iris-sibirs |date=29 снежня 2017 }}</ref> і Германіі.

{{Фотарадок|2003. Stamp of Belarus 0507.jpg|ш1=160|тэкст=Паштовая марка Беларусі|color=#DDEEDD}}

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Чырвоная кніга Рэспублікі Беларусь: Рэдкія і тыя, што знаходзяцца пад пагрозай знікнення віды жывёл і раслін. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1993. ISBN 5-85700-095-5
* {{Крыніцы/ЭПБ|4|Пярэсна, троліус|Семярэнка Л. В.|321}}
* ''Дорофеев А. М., Сюборова С. Ф.'' Они не должы исчезнуть: Книга для учащихся — Мн.: Народная асвета, 1987. — 200 с.: ил. — 89 000 экз. — С. 135.{{ref-ru}}
* {{ІВРСР|частка=619. ''Trollius europaeus'' L. — Купальница европейская|том=2|стар=234}}
* ''В. И. Чопик, Л. Г. Дудченко, А. Н. Краснова'' Дикорастущие полезные растения Украины. Справочник. — Киев, Наукова думка, 1983

== Спасылкі ==
* {{Плантарыум|39466|Купальница европейская}}
* [http://flower.onego.ru/other/trolli_e.html Купальница европейская] в Энциклопедии декоративных садовых растений {{V|18|9|2011}} {{ref-ru}}
* [http://oopt.aari.ru/bio/21892 ''Trollius europaeus'' L. // ИАС «ООПТ России»] {{ref-ru}}
{{Чырвоная кніга Беларусі|расліна|20|IV}}

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Казяльцовыя (падсямейства)]]
[[Катэгорыя:Флора Еўразіі]]
[[Катэгорыя:Дэкаратыўныя садовыя расліны]]
[[Катэгорыя:Меданосныя расліны]]
[[Катэгорыя:Травы]]
[[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1753 годзе]]
[[Катэгорыя:Расліны на марках]]