Прагляд зыходнага тэксту старонкі Рута пахучая

{{Таксон
 |image file        = Ruta graveolens3.jpg
 |image title       = 
 |image descr       = 
 |regnum            = Расліны
 |parent            = Ruta
 |rang              = Від
 |latin             = Ruta graveolens
 |author            = [[L.]], 1753
 |syn               = 
*{{btname|Ruta hortensis|[[Mill.]]}}
 |children name     = 
 |children          = 
 |range map         = 
 |range map caption = 
 |range map width   = 
 |range legend      = 
 | wikispecies = Ruta graveolens
 | commons = Ruta graveolens
 | itis = 29002
 | ncbi = 37565
 |eol               = 
 |grin              = 
 |ipni              = 775099-1
 |tpl               = kew-2527408
}}
'''Рута духмяная''', '''Рута пахучая'''<ref name="Киселевский">{{Крыніцы/Латино-русско-белорусский ботанический словарь|115}}</ref>, '''Бута пахучая''' (''Ruta graveolens'') — травяністая шматгадовая расліна з моцным пахам<ref name="ЛР">Лекарственные растения и и их применение. Изд. 5-5, перераб. и доп. «Наука и техника». Мн., 1974. 592 с. с ил. (АН БССР. Ин-т эксперим. ботаники им. В. Ф. Купревича)</ref>, расце ў дзікім стане ў паўднёвай Еўропе і Крыму, па камяністых, асветленых сонцам, месцах.

== Назва ==

Рута пахучая, рута<ref>[[Міхал Адольфавіч Федароўскі|Federowski M.]] Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897</ref><ref>[[Міхаіл Мікалаевіч Ганчарык|Ганчарык М. М.]] Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927</ref><ref name="Верас">{{Крыніцы/Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік}}</ref>, зіма-зелень<ref>{{нп3|Мікалай Іванавіч Аненкаў|Анненков Н.|ru|Анненков, Николай Иванович}} [[:s:ru:Ботанический словарь (Анненков)/Ruta graveolens/ДО|Ботанический словарь]], Спб, 1878</ref>.

== Батанічнае апісанне ==
{{Біяфота|Koeh-259.jpg|left|Рута духмяная. {{Бот.іл.|1}}}}
{{Біяфота|Ruta graveolens MHNT.BOT.2005.0.973.jpg|right|Плады і насенне}}
Рута духмяная — травяністая шматгадовая расліна, мае моцны водар, дасягае ў вышыню 50-100 см.

[[Сцябло]] прамастаячае, разгалінаванае, дравяністае ў падножжа.

[[Лісце]] — чарговыя, падоўжана-яйкападобная, двойчы-тройчыперыстарассечаная, кароткачаранковая, мясістая, блакітнавата-зялёныя.

[[Кветка|Кветкі]] — дробныя, на кароткіх кветаножках, зелянява-жоўтага колеру, пяціпялёсткавыя, з дзесяццю тычачкамі, сабраны ў суквецце мяцёлку. Цвіце ў чэрвені — жніўні.

[[Формула кветкі]]: {{Nobr|<math>\ast K_5 \; C_5 \; A_{5+5} \;  G_{(\underline{4-5})}</math>}}
<ref name="Barabanov">{{кніга|аўтар=Барабанов Е.И.|загаловак=Ботаника: учебик для студ.высш.учеб.заведений|месца=М|выдавецтва=Издательский центр «Академия»|год=2006|старонкі=241|старонак=448|isbn=5-7695-2656-4}}</ref>

[[Плод]] — шарападобная чатырохгнёздная каробачка. Насенне бурае, дробнае, даўжынёй 1-1,5 мм.

== Хімічны састаў ==
У траве руты ўтрымліваецца [[эфірнае масла]] (0,25—1,2 %), [[вітамін С]] (156,6 мг%), [[дубільныя рэчывы]], [[фуранакумарыны]], [[алкалоіды]] і флавангліказід [[рутын]], бергаптэн, горкія і дубільныя рэчывы.<ref name="ЛР"/>

У пладах выяўлены сляды скіміаміна (0,018 %) і какусагіна.<ref name="ЛР"/>

У каранях утрымліваецца [[кумарын]], [[фуракумарыны]], [[алкалоіды]], эфірнае масла.<ref>{{кніга
 |аўтар      = Под ред. Борисова М. И.
 |загаловак      = Лекарственные свойства сельскохозяйственных растений
 |адказны = 
 |спасылка        = 
 |месца         = Мн.
 |выдавецтва  = «Ураджай»
 |год           = 1974
 |том           = 
 |старонак       = 336
 |старонкі      = 105
 |isbn          = 
}}</ref>

Расліна атрутна. Пры перадазаванні выклікае цяжкія атручванні.<ref name="ЛР"/>

== Значэнне і ўжыванне ==
Разводзіцца рута дзеля маладога лісця, якое ідзе як заправа да страў, для пасыпкі [[бутэрброд]]аў і ў [[воцат]] (смак, які нагадвае не то [[часнок]], не то [[цыбуля рэпчатая|цыбулю]]), а таксама ў якасці лекаў, для чаго расліна зразаецца перад самым цвіценнем і затым сушыцца. У Расіі, у сярэдняй яе паласе, рута вымярзае і разводзіцца толькі як аднагадовая расліна. Высейваецца рута рана ўвесну на насенную граду, адкуль перасаджваецца на сталую граду. Размножваюць руту падзелам кустоў увесну ці чаранкамі, разразаючы і акараняючы іх у парніках, каб улетку высадзіць на грады.

Дапаможнік па ароматэрапіі рэкамендуюць скарыстоўваць рутавае масла пры болях галавы і вушэй, вывіхах і рэўматызме.

У медыцыне ўжываецца ў якасці спазмалітыку. Выкарыстоўваецца для лячэння бяссоніцы, галаўнога болю, неўрозаў і інш.

Ужываецца ў выглядзе настойкі пры нервовых засмучэннях, спазмах цягліц страўніка і кішачніка і як глістагонны сродак. Настой з лісця ўжываецца для ваннаў пры скурных захворваннях<ref name="ЛР"/>.

У народнай медыцыне адвар травы п’юць пры захворваннях сэрца, засмучэнні нервовай сістэмы, галавакружэнні, ад паноса, ліхаманкі і маткавых крывацёкаў<ref name="ЛР"/>.

{{зноскі}}

== Спасылкі ==
* {{Плантарыум|32890|Рута душистая}}
* [http://www.officinalis-plants.com/ruta-graveolens.html Рута пахучая] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090302102123/http://www.officinalis-plants.com/ruta-graveolens.html |date=2 сакавіка 2009 }}
* [http://bibliotekar.ru/lekarstvennye/6/48.htm Ruta graveotens L.]

{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Рутавыя]]
[[Катэгорыя:Расліны ў Бібліі]]
[[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1753 годзе]]
[[Катэгорыя:Спецыі]]