Прагляд зыходнага тэксту старонкі Спіраль

[[Выява:Archimedean spiral.svg|right|thumb|180px|[[Архімед]]ава спіраль]]
[[Выява:Спираль ферма.gif|right|thumb|180px|[[Спіраль Ферма]]]]
[[Выява:Гиперболическая спираль.gif|right|thumb|180px|[[Гіпербалічная спіраль]]]]
[[Выява:Логарифмическая спираль low.gif|right|thumb|[[Лагарыфмічная спіраль]]]]
{{іншыя значэнні|Спіраль, значэнні}}
У [[матэматыка|матэматыцы]], '''спіраль''' — гэта [[крывая]], якая агінае некаторы цэнтральны [[пункт]] ці [[вось]], паступова набліжаючыся ці аддаляючыся ад яе, у залежнасці ад кірунку абыходу крывой.

== Двухмерныя спіралі ==
Двухмерную спіраль можна апісаць у [[палярныя каардынаты|палярных каардынатах]], вызначыўшы [[радыус]] ''r'' як [[бесперапынная функцыя|бесперапынную]] [[манатонная функцыя|манатонную]] [[Функцыя (матэматыка)|функцыю]] ад вугла ''θ''. [[Акружнасць]] можна лічыць выраджаным асобным выпадкам спіралі (функцыя не строга манатонная, а з'яўляецца [[Матэматычная канстанта|канстантай]]).

Некаторыя з найбольш важных тыпаў двухмерных спіраляў:
* [[Архімедава спіраль]]:
*: <math>~r(\theta) = a + b \theta~</math>;
* [[Спіраль Ферма]]:
*: <math>~r(\theta) = \theta^{\frac{1}{2}}~</math>;
* [[Гіпербалічная спіраль]]:
*: <math>~r(\theta) = \frac{a}{\theta}~</math>;
* [[Лагарыфмічная спіраль]]:
*: <math>~r(\theta) = ae^{b\theta}~</math>;
* {{Не перакладзена 2|Спіраль Фібаначы|Спіраль Фібаначы|en|Fibonacci spiral}} і [[залатая спіраль]] — асобныя выпадкі лагарыфмічнай спіралі.

== Трохмерныя спіралі ==

Як і ў двухмерным выпадку, ''r'' — [[бесперапынная функцыя|бесперапынную]] [[манатонная функцыя|манатонную]] [[Функцыя (матэматыка)|функцыю]] ад ''θ''.

Для простых трохмерных спіраляў трэцяя пераменная ''h'' — таксама бесперапынная манатонная функцыя ад ''θ''. Напрыклад, канічная [[вітая лінія]] можа быць вызначана як спіраль на [[Конус, геаметрычная фігура|канічнай]] паверхні з адлегласцю ад вяршыні як экспанентнай функцыяй ад ''θ''.

Для складаных трохмерных спіраляў, як, напрыклад, '''''сферычная спіраль''''', ''h'' узрастае з ростам ''θ'' з аднаго боку ад пункта і змяншацца — з іншай.

=== Сферычная спіраль ===

'''''Сферычная спіраль''''' ([[лаксадрома]]) — гэта крывая на сферы, якая перасякае ўсё [[мерыдыян]]ы пад адным вуглом (не [[прамы вугал|прамым]]). Гэта крывая мае [[бясконцасць|бясконцы]] лік віткоў. Адлегласць паміж імі змяншацца па меры набліжэння да [[полюс|палюсоў]].

== Целы, якія маюць форму спіралі ==

* [[Ракавіна]] ў [[Бруханогія|бруханогіх]]
* [[Цытакасцяк]] [[эўкарыёт]]
* Спіраль у балансе [[Механічны гадзінік#Баланс|механічных гадзінікаў]]
* Спіральная завадная спружына ў [[механічныя гадзіны|механічных гадзінах]] і ў завадных цацках, спіральная спружына ў стрэлкавых [[індыкатар]]ах [[магнітафон]]аў, [[радыёпрыёмнік]]аў, у вымяральных галоўках магнітаэлектрычных галовак [[амперметр]]аў, [[вальтметр]]аў, [[омметр]]аў, [[тэстар]]аўі інш.
* [[Цыклон]], [[Антыцыклон]]
* [[Спіральная галактыка|Спіральныя галактыкі]]
* [[Калаген]] - [[Фібрылярны бялок]] з правазакручанай спіраллю
* [[Рулон]]

== Гл. таксама ==
{{Commonscat|Spirals}}
* [[Гелікоід]]

== Літаратура ==
* {{крыніцы/БелЭн|15|Спіра́лі||114}}
* {{Крыніцы/БПЭ|Спира́ль|491—492}}
* {{ВСЭ3|Спира́ли|том=24а|старонкі=324}}

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Спіралі|*]]