Прагляд зыходнага тэксту старонкі Тэмпература

{{універсальная картка}}
{{Фізічная велічыня
| Назва    = Тэмпература
| Сімвал      = <math>\ T</math>, <math>\ \Theta</math>
| Размернасць = Θ
| СІ          = [[Кельвін|К]]
| СГС         = [[Кельвін|К]]
| Заўвагі  = 
}}
'''Тэмпература''' — скалярная фізічная велічыня, што характарызуе сярэднюю [[кінетычная энергія|кінетычную энергію]] часціц макраскапічнай сістэмы, якая знаходзіцца ў стане тэрмадынамічнай раўнавагі.

== Эмпірычная, абсалютная і тэрмадынамічная тэмпературы ==

Тэмпература не можа быць вымераная непасрэдна. Аб змене тэмпературы судзяць па змене іншых [[фізічных уласцівасцяў]] тэл ([[аб’ём]]у, [[ціск]]у, [[Электрычнае супраціўленне|электрычнага супраціву]], [[Электрарухальная сіла|ЭРС]], [[Інтэнсіўнасць (фізіка)|інтэнсіўнасці выпраменьвання]] і інш.), Адназначна з ёй звязаных (так званых термометрическіх уласцівасцяў). Колькасна ж тэмпература вызначаецца ўказаннем спосабу яе вымярэння з дапамогай таго ці іншага тэрмометра. Такое вызначэнне яшчэ не фіксуе ні пачатак адліку, ні адзінку вымярэння тэмпературы, таму любы метад вымярэння тэмпературы звязаны з выбарам [[тэмпературнай шкалы]]. Эмпірычная тэмпература – гэта тэмпература, вымераная ў абранай тэмпературнай шкале. 

Якія даюцца фенаменалагічнай тэрмадынамікі вызначэння [[тэрмадынамічнай тэмпературы]] не залежаць ад выбару термометріческого ўласцівасці, выкарыстанага для яе вымярэння; адзінку вымярэння тэмпературы задаюць з дапамогай адной з [[тэрмадынамічных тэмпературных шкал]]. 

У тэрмадынаміцы ў якасці аксіёмы прымаецца заснаванае на вопыце палажэнне аб тым, што раўнаважкая тэрмадынамічная тэмпература ёсць велічыня, для ўсіх сістэм абмежаваная з аднаго боку, прычым тэмпература, адпаведная гэтай мяжы, аднолькавая для ўсіх тэрмадынамічных сістэм і, такім чынам, можа быць выкарыстана ў якасці натуральнай рэпернай точкі шкалы тэмператур. Калі гэтай рэпернай кропцы прысвоіць роўнае нулю значэнне тэмпературы, то тэмпературы ў шкале, якая базуецца на дадзеным Рэперы, заўсёды будуць мець адзін і той жа знак<ref>Базаров И. П., Термодинамика, 2010, с. 62.</ref>. Прыпісваючы другі рэперныя кропцы станоўчае значэнне тэмпературы, атрымліваюць абсалютную тэмпературную шкалу з станоўчымі тэмпературамі; тэмпературу адлічваецца ад абсалютнага нуля, называюць абсалютнай тэмпературай<ref>[http://litrus.net/book/read/115273?p=26 Абсолютная температура] (рус.). ''БСЭ, 3-е изд., 1969, т. 1''.</ref>. Адпаведна Тэрмадынамічныя тэмпературу, адлічваецца ад абсалютнага нуля, называюць абсалютнай тэрмадынамічнай тэмпературай (гл. [[Шкала тэмператур Кельвіна]]). Прыкладам эмпірычнай тэмпературнай шкалы з адлікам тэмпературы ад абсалютнага нуля служыць [[міжнародная практычная тэмпературная шкала]].

== Пераходы з розных шкал ==
{|align=center border=1 cellpadding=2
|+ Пералік тэмпературы паміж асноўнымі шкаламі
|-
! у\з
! Кельвін
! Цэльсій
! Фарэнгейт
|-
! [[Кельвін]] (K)
| = K
| = С + 273
| = (F + 459) / 1,8
|-
! [[Градус Цэльсія|Цэльсій]] (°C)
| = K − 273
| = C
| = (F − 32) / 1,8
|-
! [[Градус Фарэнгейта|Фарэнгейт]] (°F)
| = K · 1,8 − 459
| = C · 1,8 + 32
| = F
|}

<!--
увесці ў табліцу:
Тэмпература Па шкале Цэльсія
Шкала Цэльсія x 0C
Шкала Кельвіна (x-273,15) 0C
Шкала Рэомюра (5/4) x 0C
Шкала Фарэнгейта (x-32) * 5/9 0C
Шкала Ренкіна (x-491,69) * 5/9 0C
--> 
== Параўнанне тэмпературных шкал ==
{| class="wikitable"
|+ Параўнанне тэмпературных шкал
! Апісанне
! [[Градус Кельвіна|Кельвін]]
! [[Градус Цэльсія|Цэльсій]]
! [[Градус Фарэнгейта|Фарэнгейт]]
! [[Градус Ранкіна|Ранкін]]
! [[Градус Дэліля|Дэліль]]
! [[Шкала Ньютана|Ньютан]]
! [[Градус Рэамюра|Рэамюр]]
! [[Градус Ромера|Ромер]]
|-
| [[Абсалютны нуль]]
| 0
|−273.15
|−459.67
| 0
| 559.725
|−90.14
|−218.52
|−135.90
|-
| Тэмпература раставання сумесі Фарэнгейта ([[Павараная соль|соль]] і [[лёд]] у роўных колькасцях)
| 255.37
|−17.78
| 0
| 459.67
| 176.67
|−5.87
|−14.22
|−1.83
|-
| Тэмпература замярзання вады ([[Звычайныя ўмовы]])
| 273.15
| 0
| 32
| 491.67
| 150
| 0
| 0
| 7.5
|-
| Сярэдняя тэмпература чалавечага цела ¹
| 310.0
| 36.6
| 98.2
| 557.9
| 94.5
| 12.21
| 29.6
| 26.925
|-
| Тэмпература кіпення вады ([[Звычайныя ўмовы]])
| 373.15
| 100
| 212
| 671.67
| 0
| 33
| 80
| 60
|-
| Плаўленне [[Тытан (хімічны элемент)|тытана]]
| 1941
| 1668
| 3034
| 3494
|−2352
| 550
| 1334
| 883
|-
| [[Фотасфера|Паверхня Сонцы]]
| 5800
| 5526
| 9980
| 10440
|−8140
| 1823
| 4421
| 2909
|}
¹
Звычайная сярэдняя тэмпература чалавечага цела — 36.6&nbsp;°C ±0.7&nbsp;°C, ці 98.2&nbsp;°F ±1.3&nbsp;°F. Значэнне 98,6&nbsp;°F, якое звычайна прыводзіцца — гэта дакладнае пераўтварэнне ў шкалу Фарэнгейта прынятага ў Германіі ў XIX стагоддзі значэння 37&nbsp;°C. Аднак гэта значэнне не ўваходзіць у дыяпазон звычайнай сярэдняй тэмпературы цела чалавека, паколькі тэмпература розных частак цела розная<ref>[http://hypertextbook.com/facts/LenaWong.shtml Пра розныя вымярэнні тэмпературы цела] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100926162224/http://hypertextbook.com/facts/LenaWong.shtml |date=26 верасня 2010 }}{{ref-en}}</ref>.

Некаторыя значэнні ў гэтай табліцы былі акруглены.

{{Дыаграма суадносін тэмператур}}

== Характарыстыка фазавых пераходаў ==
Для апісання пунктаў [[Фазавы пераход|фазавых пераходаў]] розных рэчываў выкарыстоўваюць наступныя значэнні тэмпературы:
* [[Тэмпература плаўлення]]
* [[Тэмпература кіпення]]
* [[Тэмпература адпалу]]
* [[Тэмпература спякання]]
* [[Тэмпература сінтэзу]]
* [[Тэмпература паветраных мас]]
* [[Тэмпература глебы]]
* [[Гомалагічная тэмпература]]
* [[Патройны пункт]]
* [[Тэмпература Дэая]] (Характарыстычная тэмпература)
* [[Пункт Кюры|Тэмпература Кюры]]

== Гл. таксама ==
* [[Абсалютная шкала тэмператур]]
* [[Адмоўная абсалютная тэмпература]]
* [[Каляровая тэмпература]]
* [[Яркасная тэмпература]]
* [[Антэнная тэмпература]]
* [[Цеплавая помпа]]
* [[Віртуальная тэмпература]]
* [[Тэмпература паветра]]
* [[Тэмпература цела]]
* [[Тэрмометр]]
* [[Гіпалімніон]]

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

{{Тэмпературныя шкалы}}
{{Бібліяінфармацыя}}

[[Катэгорыя:Тэмпература| ]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]