Прагляд зыходнага тэксту старонкі Электрамагнітнае выпраменьванне

{{універсальная картка}}
{{Электрадынаміка}}
'''Электрамагні́тныя хва́лі''' (ці '''электрамагні́тнае выпраме́ньванне''') — узбурэнні ([[ваганні]]) [[электрамагнітнае поле|электрамагнітнага поля]], якія распаўсюджваюцца ў прасторы з канечнай скорасцю (гл. [[фазавая скорасць]]).

Існаванне электрамагнітных хваль прадказаў [[Майкл Фарадэй|М. Фарадэй]] у 1832, [[Джэймс Клерк Максвел|Дж. К. Максвел]] у 1865 тэарэтычна даказаў, што электрамагнітныя ваганні распаўсюджваюцца ў вакууме са [[скорасць святла|скорасцю святла]], а [[Генрых Герц|Г. Герц]] у 1888 эксперыментальна пацвердзіў іх існаванне.

Электрамагнітныя хвалі, акрамя некаторых спецыяльных выпадкаў, — {{нп5|папярочная хваля|папярочныя хвалі|ru|Поперечная волна}}: у кожным пункце поля электрамагнітнай хвалі вектары [[напружанасць электрычнага поля|напружанасці электрычнага поля]] <math>\vec{E}</math> і [[магнітная індукцыя|магнітнай індукцыі]] <math>\vec{B}</math> узаемаперпендыкулярныя, і плоскасці іх [[ваганні|ваганняў]] перпендыкулярныя да напрамку скорасці іх распаўсюджвання.

Скорасць распаўсюджання электрамагнітных хваль ([[скорасць святла]]) залежыць ад асяроддзя. У [[вакуум]]е яна складае {{num|299792458|м/с}}.

Заканамернасці ўзнікнення і распаўсюджвання электрамагнітных хваль апісваюцца [[ураўненні Максвела|ўраўненнямі Максвела]].

Найважнейшай характарыстыкай электрамагнітнага выпрамянення з’яўляецца яго [[частата]].
У залежнасці ад частаты ваганняў (або даўжыні хвалі ў [[вакуум]]е) адрозніваюць: [[аптычнае выпрамяненне]],
[[гама-выпрамяненне]], [[радыёхвалі]] і інш. (гл. [[#Шкала электрамагнітных хваль|шкала электрамагнітных хваль]]).

Перанос энергіі электрамагнітнай хвалі характарызуецца {{нп5|вектар Пойнтынга|вектарам Пойнтынга|ru|Вектор Пойнтинга}}.

На мяжы падзелу двух асяроддзяў адбываецца [[адбіццё (фізіка)|адбіццё]] і [[пераламленне]] электрамагнітных хваль, а пры іх распаўсюджванні ў асяроддзі магчымы з’явы [[дысперсія хваль|дысперсіі]], [[дыфракцыя хваль|дыфракцыі]], [[інтэрферэнцыя хваль|інтэрферэнцыі]], а таксама [[паглынанне хваль|паглынання]] і [[рассеянне хваль|рассеяння хваль]].

== Шкала электрамагнітных хваль ==
{| class="standard"
! colspan="2" | Назва дыяпазона !! Даўжыня хвалі, ''λ'' !! Частата, ''ν'' !!<!-- width=25 %-->|Крыніцы
|-
| rowspan="5" | [[Радыёхвалі]] || [[Звышдоўгія хвалі|Звышдоўгія]] || {{s|больш за 10 [[км]]}} || {{s|менш за 30 к[[Гц]]}} || rowspan="5" |Атмасферныя і [[магнітасфера|магнітасферныя]] з’явы. Радыёсувязь.
|-
| [[Доўгія хвалі|Доўгія ]] || 10 км — 1&nbsp;км || 30 кГц — 300&nbsp;кГц
|-
| [[Сярэднія хвалі|Сярэднія]] || 1 км — 100 [[Метр|м]] || 300 кГц — 3 [[Герц (адзінка вымярэння)#Кратныя і дольныя адзінкі|МГц]]
|-
| [[Кароткія хвалі|Кароткія]] || 100 м — 10&nbsp;м || 3 МГц — 30 МГц
|-
| [[Ультракароткія хвалі|Ультракароткія]] || 10 м — 1 мм || 30 МГц — 300 ГГц
|-
|-
| colspan="2"|[[Інфрачырвонае выпраменьванне]] || 1&nbsp;мм — 780 [[Метр#Кратныя і дольныя адзінкі|нм]]|| 300 ГГц — 429 ТГц || rowspan="2" |Выпраменьванне малекул і атамаў пры цеплавых і электрычных уздзеяннях.
|-
| colspan="2"|[[Бачнае выпраменьванне]] || 780—380&nbsp;нм || 429 ТГц — 750 ТГц
|-
| colspan="2"|[[Ультрафіялетавае выпраменьванне]] || 380 нм — 10 нм || {{s| 7,5{{e|14}} Гц — 3{{e|16}} Гц}} ||Выпраменьванне атамаў пад уплывам паскораных электронаў.
|-
| colspan="2"|[[Рэнтгенаўскае выпраменьванне]] ||10 нм — 5 пм|| 3{{e|16}}ГЦ — 6{{e|19}} Гц ||Атамныя працэсы пры ўздзеянні паскораных зараджаных часціц.
|-
| colspan="2"|[[Гама-выпраменьванне]] || {{s|менш за 5&nbsp;пм}} || {{s|больш за 6{{e|19}} Гц}} ||Ядзерныя і касмічныя працэсы, [[радыеактыўны распад]].
|}

{{зноскі}}
== Літаратура ==
* {{крыніцы/БелЭн|18-1к|Электрамагнітныя хвалі}} С. 88.
* {{крыніцы/БелЭн|17к|Шкала электрамагнітных хваль}} С. 419.
* {{ВТ-ЭСБЕ|Электрические колебания}}
* Горелик Г. С. Колебания и волны. 2 изд. М., 1959.
* Крауфорд Ф. Волны: Пер. с англ. 3 изд. М., 1984.
* Рабинович М. И., Трубецков Д. И. Введение в теорию колебаний и волн. 2 изд. М., 1992.

== Спасылкі ==
* {{З|ФЭ|http://www.femto.com.ua/articles/part_2/4667.html|загаловак=Электромагнитные волны}}

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Электрамагнітнае выпраменьванне| ]]
[[Катэгорыя:Электрамагнітныя з’явы]]
[[Катэгорыя:Оптыка]]
[[Катэгорыя:Радыебіялогія]]
[[Катэгорыя:Міхаіл Васільевіч Ламаносаў]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]