Табун (хімічная зброя)

Табу́нШаблон:Sfn (этылавы эфір дыметыламіда цыянафосфарнай кіслаты) — фосфарарганічнае злучэнне. Атрутнае рэчыва нервова-паралітычнага дзеяння. Выклікае моцны міёз.

Бясколерная рухомая вадкасць тэмпература кіпення 220 (240Шаблон:SfnШаблон:Sfn, каля 230Шаблон:Sfn) °C, тэмпература плаўлення −50Шаблон:SfnШаблон:Sfn (−48Шаблон:Sfn) °C. Шчыльнасць 1077,8 кг/м³Шаблон:Sfn (1087 г/см³Шаблон:Sfn). Дрэнна раствараецца ў вадзе (каля 12 %), добра ў арганічных растваральніках.

Сінтэз і ўласцівасці

Табун атрымоўваюць паслядоўным узаемадзеяннем хлорвокісу фосфара POCl₃ са злішкам дыметыламіна, потым з этанолам і цыянідам калію:

POCl₃ + 2(CH₃)₂NH $\to$ (CH₃)₂NP(O)Cl₂ + (CH₃)₂NH•HCl

(CH₃)₂NP(O)Cl₂ + C₂H₅OH $\to$ (CH₃)₂NP(O)ClOC₂H₅ + HCl

(CH₃)₂NP(O)ClOC₂H₅ + KCN $\to$ (CH₃)₂NP(O)(CN)OC₂H₅ + KCl

Упершыню атрымаў нямецкі хімік Герхард Шрадэр.

Павольна гідралізуецца вадой, у кіслым асяроддзі гідроліз паскараецца, пры гэтым адбываецца адўчапленне дыэтыламіднай групы:

(CH₃)₂NP(O)(CN)OC₂H₅ + H₂O + HCl $\to$ (CH₃)₂NH•HCl + HOP(O)(CN)OC₂H₅

Хутка гідралізуецца ў растворах шчолачаў, адшчапляе цыянід-іён:

(CH₃)₂NP(O)(CN)OC₂H₅ + NaOH $\to$ (CH₃)₂NP(O)(OH)OC₂H₅ + NaCN

Лёгка ўзаемадзейнічае з растворамі аміяку і амінаў, што выкарыстоўваецца для дэгазацыі табуна. Прадукты дэгазацыі з’яўляюцца ядавітымі, бо ўтрымоўваюць солі сінільнай кіслаты.

Гл. таксама

• Зарын
• VX
• GV

Літаратура

• Шаблон:Крыніцы/БелЭн
• Шаблон:ВСЭ3
• Шаблон:Крыніцы/ВЭС (2007)