Прагляд зыходнага тэксту старонкі Каліна звычайная

{{Таксон
| name = 
| image file = Viburnum opulus 001.JPG
| image title = Агульны выгляд дарослай расліны
| image descr = Агульны выгляд квітнеючай дарослай расліны, [[Карлсруэ]], [[Германія]]
| regnum = Расліны
| parent = Viburnum
| rang = Від
| latin = Viburnum opulus
| author = [[L.]] ([[1753]])
| syn = 
| children name = 
| children = 
| typus = 
| range map = Viburnum opulus kz distr.jpg
| range map caption = 
| range map width = 
| range legend = 
| iucnstatus = 
| wikispecies = Viburnum opulus
}}

'''Калі́на звыча́йная'''<ref name="Киселевский">{{Крыніцы/Латино-русско-белорусский ботанический словарь|140}}</ref><ref name="ЛРКЛ">Назва '''Каліна звычайная''' згодна з {{ЛРКЛ}}</ref> ці '''Калі́на чырво́ная''' (''Viburnum opulus'') — лістападны куст, від роду {{bt-bellat|Каліна|Viburnum}} сямейства {{bt-bellat|Адоксавыя|Adoxaceae}}. Плады ядомыя, але гаркаватыя на смак (асабліва да першых замаразкаў). Кара і плады выкарыстоўваюцца ў навуковай і народнай медыцыне. Каліна цэніцца як дэкаратыўная расліна.
Распаўсюджана ва ўмераным клімаце Еўропы і Азіі. Сустракаецца па ўсёй Беларусі.

У культуры і народнай творчасці многіх славянскіх народаў (у тым ліку і беларусаў) каліна сімвалізуе дзявочую прыгажосць і нявіннасць. Каліна з’яўляецца частым матывам народных песень, вясельных абрадаў.

== Назва ==

Каліна звычайная, каліна<ref>[[Міхал Адольфавіч Федароўскі|Federowski M.]] Lud Bialoruski na Rusi litewskiej. Krakow, I, 1897</ref><ref>[[Аляксандр Аляксандравіч Антонаў|Антонов А. А.]] О врачебных растениях, дикорастущих в Витебской губернии и употребляемых населением ее в домашней народной медицине. Витебск, 1888</ref><ref name="Верас">{{Крыніцы/Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік}}</ref><ref name="ReferenceB">{{нп3|Міхаіл Васільевіч Рытаў|Рытов М. В.|ru|Рытов, Михаил Васильевич}} Русские лекарственные растения. т. I. Петроград, 1918</ref><ref>[[Іосіф Георгіевіч Васількоў|Васількоў І. Г.]] Матэрыялы да флоры Горацкага раёна. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. III. Горы-Горкі, 1927</ref><ref>[[Міхаіл Мікалаевіч Ганчарык|Ганчарык М. М.]] Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927</ref>, калін-дзерарава<ref>[[Уладзімір Мікалаевіч Дабравольскі|Добровольский В. Н.]] Смоленский областной словарь. Смоленск, 1914</ref>.

== Батанічнае апісанне ==
{{Біяфота|Illustration Viburnum opulus0.jpg|left|ш=225|{{Бат.іл.|3}}|color=lightgreen}}

Каліна звычайная — [[куст]]<ref name="Ур">Дикорастущие плоды и ягоды/Шапиро Д. К., Михайловская В. А., Манциводо Н. И.—2-е изд., перераб. и доп.—Мн.: Ураджай, 1981.—159 с., 16 л. ил.</ref>, радзей [[дрэва]], з шаравата-бурай карой<ref name="ДПЯ">{{кніга
|аўтар          = Митюков А. Д., Налетько Н. Л., Шамрук С. Г.
|частка         = Калина обыкновенная
|загаловак      = Дикорастущие плоды, ягоды и их применение
|месца          = Мн
|выдавецтва     = Ураджай
|год            = 1975
|старонкі       = 58-60
|старонак       = 200
|тыраж          = 130 000
}}</ref>, пакрытай падоўжнымі расколінамі, вышынёй 1,5-4 метра. Дажывае да 50 гадоў і больш<ref>{{кніга|загаловак=Древесные породы мира. //Том 3/ Lhtdtcyst gjhjls CCCР|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/drev_porody_mira_1982_3.djvu|месца=М.|адказны=Под. ред. Калуцкого К. К.|выдавецтва=Лесная промышленность|год=1982|старонкі=205|старонак=264}}{{Недаступная спасылка}}</ref>.

=== Парасткі і пупышкі ===
[[Парасткі]] круглявыя, часам рабрыстыя, голыя, месцамі шаравата-белыя, а наогул жаўтлява-бурыя, часам з чырванаватым адценнем. {{нп3|Чачавічкі||ru|Чечевички}} буйныя, да 57 мм. Стрыжань бялёсы з рудаватым адценнем, прыкладна шасціграннай формы.

[[Пупышкі]] з дзвюма зрослымі вонкавымі лускавінкамі, яйкападобныя, трохі завостраныя, чырванавата-зялёныя. Лускі ля асновы зеленаватыя ці шэрыя, зверху чырвона-бурыя, слаба бліскучыя, безвалосыя, часам клейкія. Бясплодныя парасткі заканчваюцца адной канцавой пупышкай, а пладовыя — дзвюма ілжыва-канцавымі пупышкамі (паміж пупышкамі відаць канец парастка). Бакавыя пупышкі прыціснутыя. Ліставыя рубцы ліставых пупышак цалкам злучаюцца<ref>{{кніга|аўтар=Проф. доктор с.-х. наук Новиков А. Л.|загаловак=Определитель деревьев и кустарников в безлистном состоянии|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/novikov1965_opred_der_kust_v_bezlist_sost.djvu|месца=Минск|выдавецтва=Высшая школа|год=1965|старонкі=379|старонак=408}}</ref>.

=== Лісце ===
[[Ліст]]ы чаранковыя, супраціўныя, шырокаяйкападобныя або круглявыя, даўжынёй 5-8 (10<ref name="ДиКСССР">{{ДзікСССР|аўтар=Соколов С. Я., Стратонович А. И.|частка=Род 2. Viburnum opulus L. — Калина|том=6|стар=340—341}}</ref>) см і 5-8 см шырынёй<ref name="ДиКСССР" />, трох-пяцілопасцевыя<ref name="Ур"/>, востраканцовыя, з круглявым клінаватым неглыбока-сэрцападобным аснаваннем, з трыма галоўнымі пальчата разыходнымі жылкамі, зверху цёмна-зялёныя, голыя, маршчыністыя, знізу шаравата-зялёныя<ref name="Ур"/><ref name="ДПЯ"/>, больш-менш мякка і густа бархаціста апушаныя, радзей амаль голыя, акрамя бародак у кутах жылак; лопасці лісця завостраныя або адцягнутыя ў кароткае вастрыё, сярэдняя лопасць няроўна чатырохвугольная, з больш-менш паралельнымі бакамі, трохі звужаная ля асновы, радзей, гэтак жа, як і бакавыя, яйкападобная; па краі сярэдняя ўверсе, а бакавыя галоўным чынам з вонкавага боку, з буйнымі няроўнымі астраватымі або завостранымі зубцамі, радзей цэльнакрайнія; [[хвосцік]]і 1-2 см даўжынёй, пакрыты бароздамі, ля асновы з дзвюма прырослымі рэшткамі [[прылістак|прылісткаў]], наверсе з дзвюма — чатырма дыскападобнымі [[залоза|залозкамі]]. Увосень лісце набывае яркую афарбоўку — ад аранжава-чырвонай да пурпурнай.

=== Суквецці і кветкі ===
{{Біяфота|Viburnum opulus20090612 434.jpg|ш=250|Кветкі з тычынкамі буйным планам|color=lightgreen}}

[[Кветка|Кветкі]] гетэраморфныя, з падвойным [[калякветнік]]ам, сабраныя ў плоскія парасонападобныя 6-8 прамянёвыя [[мяцёлка|мяцёлкі]] 5-8 см у дыяметры<ref name="ДиКСССР" />, на [[кветканос]]е 2,5-5 см даўжынёй<ref name="ДиКСССР" />; усе часткі суквецця голыя або з рассеянымі вельмі дробнымі [[залоза|залозкамі]]; краявыя кветкі на [[кветаножка]]х 1-2 см даўжынёй<ref name="ДиКСССР" />, бясплодныя<ref name="Ур"/>, плоскія, белыя, духмяныя<ref name="Ур"/><ref name="ДПЯ"/>, у 4-5 разоў буйнейшыя за ўнутраныя, 1-2,5 см у папярочніку<ref name="ДиКСССР" />, з пяццю няроўнымі адваротнаяйкападобнымі долямі [[вяночак|вяночка]]; сярэднія — двухполыя, сядзячыя або амаль сядзячыя, белыя ці ружавата-белыя, каротка-званочкавыя<ref name="Ур"/>, каля 5 мм у дыяметры, з шырокімі тупымі лопасцямі, у 1,5 раза даўжэйшымі за трубачку. [[Суквецці]] размешчаны на верхавінах маладых галін. [[Тычынка|Тычынак]] пяць, яны ў 1,5 раза даўжэйшыя за вяночак, з жоўтымі [[пыльнік]]амі. [[Песцік]] з ніжняй трохгнёздавай цыліндрычнай [[завязь|завяззю]], з вельмі кароткім канічным слупком і трохраздзельным [[рыльца]]м. Цвіце ў канцы мая — пачатку чэрвеня<ref name="Ур"/><ref name="ДПЯ"/> на працягу 10-14<ref name="МедРаст">{{кніга|аўтар=Бурмистров А. Н., Никитина В. А.|загаловак=Медоносные растения и их пыльца: Справочник|месца=М.|выдавецтва=Росагропромиздат|год=1990|старонкі=77|старонак=192|isbn=5-260-00145-1}}</ref> (15—25) дзён<ref name="Древ">{{кніга|аўтар=Соколова Т. А.|загаловак=Декоративное растениеводство. Древоводство|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/sokolova2005_drevovodstvo.pdf|месца=М.|выдавецтва=Издательский центр «Академия»|год=2004|старонкі=29|старонак=352|isbn=5-7695-1771-9}}</ref>.

Пылковыя зёрны трохбарознава-оравыя, шарападобнай або эліпсаідальнай формы. Даўжыня палярнай восі 24,2-25,3 мкм, экватарыяльны дыяметр 19,8-25,3 мкм. У абрысе з полюса круглява-трохлопасцевыя, з экватара — круглявыя, радзей эліптычныя. Разоры шырынёй 4-5,5 мкм, доўгія, з роўнымі бакамі, з адцягнутымі завостранымі канцамі. Поры круглявыя, дыяметрам, роўным шырыні разор, або трохі шырэйшыя. Мембрана баразён і пор гладкая або дробназярністая. Таўшчыня экзіны 2,8-3 мкм. Стрыжанькі тонкія, шчыльнастаячыя, з круглявымі галоўкамі, даўжыня стрыжанькоў 1,5-2 мкм. Скульптура сеткаватая, вочкі сеткі вуглаватыя, часта выцягнутыя, з найбольшым дыяметрам 2-2,5 мкм, каля баразён ячэйкі зменшаны да 0,5-0,6 мкм. [[Пылок]] жоўтага колеру<ref name="МедРаст" />. [[Формула кветкі|Формула]] сярэдніх кветак: {{Nobr|<math>\ast K_{(5)} \; C_{(5)} \; A_5 \; G_{(\overline3)}</math>}}
<ref name="Barabanov">{{кніга|аўтар=Барабанов Е. И.|загаловак=Ботаника: учебник для студ. высш. учеб. заведений|месца=М.|выдавецтва=Издат. центр «Академия»|год=2006|старонкі=317|старонак=448|isbn=5-7695-2656-4}}</ref>, краявых — {{Nobr|<math>\ast K_{(5)} \; C_{(5)}</math>}}<ref>{{кніга|аўтар=Сербин А. Г., Серая Л. М., Ткаченко Н. М., Слободянюк Т. А.|загаловак=Медицинская ботаника|месца=Харьков|выдавецтва=Издательство НФаУ|адказны=Под ред. Серой Л. М.|год=2003|старонкі=182|старонак=364}}</ref>.

== Плады ==
{{Біяфота|Viburnum opulus fruits - Keila.jpg|right|ш=250|Плады каліны|color=lightgreen}}
{{Біяфота|Viburnum opulus fruits close-up - Keila.jpg|right|ш=250|Плады|color=lightgreen}}
[[Плод|Плады]] — авальныя або шарападобныя ярка-чырвоныя [[касцянка|касцянкі]] дыяметрам ад 8 да {{s|10 мм}}<ref name="ДПЯ"/>, з афарбаванай чырвоным сокам, буйной пляскатай шырокасэрцападобнай, амаль круглай цвёрдай костачкай<ref name="Ур"/> даўжынёй {{s|7-9 мм}}, на верхавіне коратка завостранай, з трохі няроўнай паверхняй. Костачка займае вялікую частку плода<ref name="ДПЯ"/>. Вага 1000 семачак 21-31 г, па іншых дадзеных 46 г<ref name="Древ" />.

Плады сакавітыя, але з гаркаватым даўкім смакам<ref name="Ур"/>, пасля першых маразоў [[горкія рэчывы|гарката]] знікае або становіцца меншай. Плады спеюць у жніўні — верасні<ref name="Ур"/>; у Батанічным садзе АН РФ — у канцы верасня — пачатку кастрычніка<ref name="Древ" />. Застаюцца на галінах вельмі доўга, нават зімой<ref name="Ур"/>.

Тэрмін захоўвання насення — 24 месяцы<ref name="Древ" />.

== Распаўсюджанне і экалогія ==
Каліна непатрабавальная да ўмоў, лёгка пераносіць [[засуха|засухі]] і маразы, аднак, найбольш распаўсюджана ва [[умераны клімат|ўмераным клімаце]] [[Еўропа|Еўропы]]<ref name="Ур"/> і [[Азія|Азіі]]. Сустракаецца паўсюль у [[Еўрапейская частка Расіі|Еўрапейскай частцы Расіі]], акрамя поўначы і паўднёвага-ўсходу, на [[Каўказ]]е і ў [[Крым]]е<ref name="Ур"/>, у [[Заходняя Сібір|Заходняй Сібіры]] на поўдзень ад 61° паўночнай шыраты<ref name="ДПЯ"/>, ва [[Усходняя Сібір|Усходняй Сібіры]] (у басейнах рэк [[Енісей|Енісея]] і [[Ангара|Ангары]], у паўднёва-заходнім Прыбайкаллі), у [[Казахстан]]е (ізаляваныя месцазнаходжанні ў Заходнім і Паўночным Казахстане, [[Саур]], [[Тарбагатай]]), у [[Сярэдняя Азія|Сярэдняй Азіі]] (адзінкава ў [[Джунгарскі Алатау|Джунгарскім]] і [[Заілійскі Алатау|Заілійскім Алатау]] і ў {{нп3|Чу-Ілійскія горы|Чу-Ілійскіх гарах|ru|Чу-Илийские горы}}), у [[Заходняя Еўропа|Заходняй Еўропе]], у [[Малая Азія|Малой Азіі]], [[Паўночная Афрыка|Паўночнай Афрыцы]].

У Беларусі сустракаецца паўсюдна як дзікарослы куст, разводзіцца ў садах і парках дзеля прыгожых, духмяных кветак і дэкаратыўных пладоў<ref name="Ур"/>.

Святлалюбная расліна, але выносіць некаторае зацяненне. У цені звычайна не плоданасіць. [[Мезафіты|Мезафіт]], мікратэрм, [[Мезатрофы|мезатроф]]. У [[стэп|стэпавых раёнах]] расце звычайна ў [[Вусце ракі|вусцях]] рэк, у [[лес|лясной]] зоне аддае перавагу ўвільготненым [[глеба]]м, сустракаецца як на берагах [[вадаём]]аў, так і на лясных {{нп3|паляна, лес|палянах|ru|Поляна}}, узлесках, на высечках, уваходзіць у склад [[Падлесак|падлеску]], ніколі не дамінуючы ў ім<ref name="ДПЯ"/>. Сустракаецца ў падлеску сярэдня- і паўднёватаёжных лясоў: на захадзе [[Усходне-Еўрапейская раўніна|Рускай раўніны]] — з {{bt-bellat|елка еўрапейская{{!}}елкі звычайнай|Picea abies}}, у Перадураллі — з {{bt-bellat||Picea obovata}} і {{bt-bellat||Abies sibirica}}, а таксама ў цёмнахваёвых лясах [[Кузнецкі Алатау|Кузнецкага Алатау]]. Уваходзіць у падлесак шыракаліста-яловых лясоў [[Эстонія|Эстоніі]], дубова-хваёвых лясоў [[Палессе|Палесся]], дубова-піхтава-яловых лясоў [[Паўднёвы Урал|Паўднёвага Урала]], шыракалістых лясоў [[Украіна|Украіны]], Каўказа, дубова-грабавых і грабіннікава-дубовых лясоў Крыма. Расце ў падлеску пойменных лясоў: чорнаальховых; радзей у пойменных дубняках; у тапалёўніках у поймах рэк [[Паўночны Каўказ|Паўночнага Каўказа]]. На [[Калхідская нізіна|Калхідскай нізіне]] сустракаецца ў падлеску альшаннікаў з {{bt-bellat|Вольха чорная{{!}}чорнай вольхі|}}. У [[Калхіда|Калхідзе]] багатая на лясных [[балота]]х з тарфяным грунтам у падлеску {{bt-bellat||Pterocarya}} і вольхі чорнай<ref name="АптБол">{{кніга|аўтар=Елина Г. А.|загаловак=Аптека на болоте|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/elina1993_apteka_na_bolote.djvu|месца=Санкт-Петербург|выдавецтва=Наука|год=1993|старонкі=236−239|старонак=496|isbn=5-02-026709-0}}</ref>.

На [[Алтай|Алтаі]] заўважана ў бярозава-асінавых лясах. У [[лесастэп]]у і на поўначы стэпу стварае пойменныя хмызняковыя зараснікі.

Насякомаапыляемая расліна. Функцыю прыцягнення [[Насякомыя|насякомых]] у суквецці выконваюць краёвыя бясплодныя кветкі. Асноўнымі апыляльнікамі з’яўляюцца [[жукі]], а таксама тыя віды [[Двухкрылыя|двухкрылых]] і [[перапончатакрылыя|перапончатакрылых]], якія сілкуюцца [[пылок|пылком]]<ref name="ЖизньРаст">{{кніга|загаловак=Жизнь растений// Том 5. Часть 2. Цветковые растения|месца=М.|адказны=Под. ред. Тахтаджяна А. Л.|выдавецтва=Просвещение|год=1981|старонкі=375—378|старонак=512}}</ref>.

[[Дыяспаралогія#заахарыя|Заахор]]. Плады да самай глыбокай восені застаюцца на галінках і разносяцца [[птушкі|птушкамі]]. Сухія плады і насенне разносяцца ветрам. Размнажаецца каліна таксама парасткамі і каранёвымі атожылкамі<ref name="ЖизньРаст" />.

== Раслінная сыравіна ==
У якасці {{нп3|Лекавая раслінная сыравіна|лекавай сыравіны|ru|Лекарственное растительное сырьё}} выкарыстоўваюць плады каліны ({{lang-la|Fructus Viburni}}) і кару каліны ({{lang-la2|Cortex Viburni}})<ref name="ДПЯ"/>.

=== Плады ===
Плады збіраюць у перыяд поўнай спеласці, зразаючы разам з пладаножкай. Сушаць у сушылках пры тэмпературы 60-80&nbsp;°C або на паветры пад навесамі, на гарышчах, падвешваючы іх пучкамі. Пасля сушкі пладаножкі аддзяляюць<ref name="БФС">{{кніга|аўтар=Блинова К. Ф. и др.|загаловак=Ботанико-фармакогностический словарь: Справ. пособие|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/botaniko-farmakognost_slovar1990.djvu|адказны=Под ред. К. Ф. Блиновой, Г. П. Яковлева|месца=М.|выдавецтва=Высш. шк.|год=1990|старонкі=193|isbn=5-06-000085-0}}</ref>. Ураджайнасць пладоў у Кіраўскай вобласці ў ельніку-зеленамошніку 18-23 кг/га<ref>{{кніга|аўтар=Губанов И. А., Крылова И. Л., Тихонова В. Л.|загаловак= Дикорастущие полезные растения СССР|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/dikor_polezn_rast_sssr1976.djvu |месца=М.|выдавецтва=Мысль|год=1976|старонкі=310—312|старонак=360}}</ref>.

У пладах маюцца вугляводы: [[цукроза]], [[фруктоза]], [[глюкоза]], {{нп3|маноза||ru|Манноза}}, [[галактоза]], [[ксілоза]], {{нп3|рамноза||ru|Рамноза}}, {{нп3|арабіноза||ru|Арабиноза}}, [[поліцукрыды]]; [[пекцінавыя рэчывы]], арганічныя кіслоты: [[ізавалеыянавая кіслата|ізавалерыянавая]] і [[воцатная кіслата|воцатная]] (да 3 %); трыцерпеноіды: алеанолавая і хедэрагенавая кіслоты і іх ацэцільныя вытворныя, урсолавая кіслата; стэроіды, вітамін C (да 0,09 %) і [[карацін]]; фенолкарбонавые кіслоты і іх вытворныя: хларагенавая, неахларагенавая, вытворныя n-дыгідраксікарычной кіслаты; дубільныя рэчывы (да 3 %), кацехіны, флаваноіды, самбуцын; вышэйшыя тлустыя кіслоты: мірысцінавая, пальміцынавая, сцеарынавая, алеінавая, лінолевая, ліналенавая, арахінавая, бегенавая, лігнацерынавая, цэрацінавая. Плады багатыя солямі калію<ref name="БФС" />.

=== Карані ===
Карані ўтрымліваюць [[Эфірныя алеі|эфірны алей]], [[тэрпеноіды|трытэрпеноіды]], [[вітамін C]] і {{нп3|вітамін K||ru|Витамин K}}.

=== Галіны, драўніна і кара ===
Галіны ўтрымліваюць эфірны алей, у яго складзе {{нп3|саліцын||en|Salicin}}, [[дубільныя рэчывы]].

Кару збіраюць вясной падчас руху соку да распускання пупышак, падвяльваюць, затым сушаць у сушылках пры тэмпературы 50—60 [[Градус Цэльсія|°C]] або ў памяшканнях з добрай вентыляцыяй<ref name="БФС"/>. Ураджайнасць кары — 250—600 г/м², з адной расліны можна атрымаць 45—140 г<ref name="ДПЯ"/>.

Кара ўтрымлівае [[вугляводы]] і роднасныя злучэнні: [[Цэлюлоза|цэлюлозу]], [[Пекцінавыя рэчывы|пекцін]], [[смала|смолы]] (да 6,5 %), [[флабафен]], {{нп3|Фітастэролы|фітастэрыны|ru|Фитостеролы}}, [[мірыцылавы спірт]]; эфірны алей, у яго складзе [[арганічныя кіслоты]]: {{нп3|валерыанавая кіслата|валерыянавая|ru|Валериановая кислота}}, [[мурашыная кіслата|мурашыная]], [[воцатная кіслата|воцатная]], {{нп3|капрылавая кіслата|капрылавая|ru|Каприловая кислота}}, {{нп3|капронавая кіслата|капронавая|ru|Капроновая кислота}}, {{нп3|ліналенавая кіслата|ліналенавая|ru|Линоленовая кислота}}; трытэрпеноіды, {{нп3|ірыдоіды||ru|Иридоиды}} 2,73—5,73 %, [[сапаніны]], [[алкалоіды]], [[Аскарбінавая кіслата|вітамін C]], [[фенолкарбонавыя кіслоты]] і іх вытворныя: [[хларагенавая кіслата|хларагенавая]], [[неахларагенавая кіслата|неахларагенавая]], {{нп3|Кафейная кіслата|кафейная|ru|Кофейная кислота}}, вытворныя о-дыгідраксікарычнай кіслаты, [[лігнін]], [[дубільныя рэчывы]], {{нп3|катэхіны||ru|Катехины}}; [[кумарын]]ы: скапалетын, эскулетын, скапалін, эскулін; [[флаваноіды]], [[антрахінон]]ы, [[гліказіды|гліказід]] [[вібурнін]]<ref name="ДПЯ"/>, лейкаантацыяніны; вышэйшыя [[тлустыя кіслоты]]: {{нп3|Мірысцінавая кіслата|мірысцінавая|ru|Миристиновая кислота}}, {{нп3|пальміцынавая кіслата|пальміцынавая|ru|Пальмитиновая кислота}}), [[стэарынавая кіслата|стэарынавая]], [[алеінавая кіслата|алеінавая]], [[лінолевая кіслата|лінолевая]], {{нп3|Арахінавая кіслата|арахінавая|ru|Арахиновая кислота}}, {{нп3|Бегенавая кіслата|бегенавая|ru|Бегеновая кислота}}, {{нп3|Лігнатэрынавая кіслата|лігнатэрынавая|ru|Лигноцериновая кислота}}, {{нп3|церацінавая кіслата|церацінавая|ru|Церотиновая кислота}}.

Драўніна змяшчае дубільныя рэчывы.

=== Кветкі і лісце ===
Кветкі ўтрымліваюць урсолавую кіслату, вітамін C, флаваноіды<ref name="Гродзінський">Лікарські рослини: Енциклопедичний довідник/ Відп. ред. А. М. Гродзінський.—К.: Видавництво «Українська енциклопедія» імя М. П. Бажана, Український виробничо-комерційний центр «Олімп», 1992.—544с. ISBN 5-88500-055-7</ref>: астрагалін, пеаназід, 3-глюказід, 3-рамназід і 3,7-дыглюказід кверцэцін, кемпферол, 3-глюказід і 3,7-дыглюказід кепферола.

Лісце ўтрымлівае [[віяпурыдаль]], [[Сапаніны|урсолавую кіслату]], ірыдоіды, [[стэроіды]], алкалоіды, вітамін C; [[фенол]]ы і іх вытворныя: {{нп3|арбуцін||ru|Арбутин}}, [[фуркацін]], саліцын, [[Эстэры|складаныя эфіры]] саліцына; фенолкарбонавыя кіслоты і іх вытворныя: хларагенавую, неахларагенавую, кававую, вытворныя о-дыгідраксікарычнай кіслаты; дубільныя рэчывы, катэхіны; кумарыны: скапалетын, эскулетын, скапалін, эскулін; флаваноіды: астрагалін, 3-галактазід, 3-рамназід і 3,7-дыглюказід кверцэцін, 3-глюказід і 3,7-дыглюказід [[кемпферол]]у; антацыяны: 3-глюказід, 3-арабіназілсамбубіязід цыянідзіна, пеанідзін; вышэйшыя [[тлустыя кіслоты]]: мірысцінавая, пальміцынавая, сцеарынавая, алеінавая, лінолевая, ліналенавая, арахінавая, бегенавая, лігнацерынавая, цэрацінавая.

=== Насенне ===
Насенне ўтрымлівае [[тлушчы|тлусты алей]] (20 %), вышэйшыя тлустыя кіслоты: мірысцінавая, пальміцынавая, сцеарынавая, алеінавая, лінолевая, ліналенавая, арахінавая.

== Вырошчванне ==
Від вырошчваюць амаль выключна як дэкаратыўную расліну. Сыравіну траў і пладоў для вытворчасці прадуктаў харчавання ў асноўным атрымліваюць з дзікіх раслін. У 1974 годзе спробы ўвесці каліну ў культуру як пладовае дрэва былі зроблены ў [[СССР]]. Яна былі шырока распаўсюджана ад [[Урал]]ьскіх і [[Каўказ]]скіх хрыбтоў да [[Далёкі Усход|Далёкага Усходу]]. Сёння сады гэтага віду яшчэ захаваліся на [[Салавецкія астравы|Салавецкіх астравах]], у непасрэднай блізкасці ад горада [[Архангельск]]а, [[Котлас]]а, [[Салікамск]]а і [[Усурыйск]]а.

=== Агратэхніка пры пасадцы насення ===
Насенне мае патрэбу ў двухэтапнай {{нп3|Стратыфікацыя, батаніка|стратыфікацыі|ru|Стратификация (ботаника)}}: першы этап — пры 30°, а лепш пры 20° (18 гадзін) і 30° (6 гадзін) або пры ўздзеянні зменнай тэмпературы 10° і 30° (6-15 месяцаў) для даразвіцця {{нп3|Зародак, батаніка|зародка|ru|Зародыш (ботаника)}}, прарастання і развіцця каранёвай сістэмы; другі этап — пры 5-10° на працягу 2-4 месяцаў для ліквідацыі спакою эпікаціля і ўтварэння парасткаў<ref>{{кніга|загаловак=Seeds of woody plants in the United States|месца=Washington|год=1974|старонак=883}}</ref>.

Пасеў насення ў гадавальніках адбываецца ў кастрычніку наступнага за іх зборам года<ref name="Древ" />.

== Значэнне і ўжыванне ==
Плады даюць чырвоную фарбу, кара — чорна-зялёную фарбу для воўны, лісцем афарбоўваюць тканіны па пратравы ў розныя тоны.

На працягу паўтара месяца (пачынаючы з чэрвеня) дае меданосным пчолам [[Нектар (цукрысты сок)|нектар]] і [[пылок]]<ref>{{кніга|аўтар=Абрикосов Х. Н. и др.|частка=Калина|загаловак=Словарь-справочник пчеловода|спасылка=http://ashipunov.info/shipunov/school/books/slovarj-sprav_pchelovoda_1955.djvu|адказны=Сост. Федосов Н. Ф.|месца=М.|выдавецтва=Сельхозгиз|год=1955|старонкі=137|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107195254/http://ashipunov.info/shipunov/school/books/slovarj-sprav_pchelovoda_1955.djvu|archive-date=7 студзеня 2012|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120107195254/http://ashipunov.info/shipunov/school/books/slovarj-sprav_pchelovoda_1955.djvu|archivedate=7 студзеня 2012}}</ref>. Прадуктыўнасць нектара 15 кг/га<ref>{{кніга|аўтар=Глухов М. М. |загаловак=Медоносные растения|спасылка= http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/glukhov1974_medonosnye_rastenija.djvu|месца=М.|выдавецтва=Колос|год=1974|старонкі=207|старонак=304}}</ref>.

Каштоўнае дрэва ў [[меліярацыя|меліярацыйных]] насаджэннях як [[глебаахоўная расліна]].

{{фотарадок|Adoxaceae.jpg|Viburnum opulus 2005 G1.JPG|Viburnum opulus 0.001 R.jpg|ш=220|тэкст= Каліна звычайная. Злева направа: суквецце; гронка спелых ягад; гронка з ягадамі пад снегам|color=lightgreen}}

=== Ужыванне ў кулінарыі ===
Плады маюць своеасаблівы араматычны букет і горкі прысмак, які пасля замаразкаў знікае. Ягады выкарыстоўваюцца для падрыхтоўкі [[сок]]аў, [[наліўка|налівак]], [[Настойка, алкагольны напой|настоек]], [[віно|він]], [[кісель|кісялёў]], экстрактаў, якія адрозніваюцца вострым кіслым смакам. З іх рыхтуюць таксама начынку для [[пірог|пірагоў]], прыправы да мясных страў<ref name="ДПЯ"/>.

Дзякуючы высокаму ўтрыманню [[Пекцінавыя рэчывы|пекцінаў]] плады выкарыстоўваюць для гатавання [[мармелад]]у і [[Пасціла|пасцілы]]<ref name="ДПЯ"/>.

З соку робяць [[воцат]].

Пры ўжыванні насенне аказвае танізуючае дзеянне, часам яго выкарыстоўваюць як заменнік кавы<ref name="АптБол" />.

=== Ужыванне ў медыцыне ===
Кара, якую нарыхтоўваць у красавіку — маі, выкарыстоўваецца ў медыцыне<ref name="ДПЯ"/>. Яна выкарыстоўваецца для памяншэння і спынення {{нп3|Матачны крывацёк|матачных крывацёкаў|ru|Маточное кровотечение}}, а таксама пры балючых {{нп3|Менапауза|менструацыях|ru|Менопауза}}. Вібурнін, які ўтрымліваецца ў кары, узмацняе [[тонус]] [[Матка жанчыны|маткі]] і аказвае некаторае сасудазвужальнае дзеянне<ref name="ДПЯ"/>. У практычнай медыцыне кара выкарыстоўваецца:
* У выглядзе [[адвар]]у, [[экстракт]]у — як [[Згусанне крыві|гемастатычны сродак]] пры {{нп3|унутрыматачная гарманальная сістэма|метра- і менарагіях|ru|Внутриматочная гормональная система}}<ref>{{кніга|частка=1|аўтар=Машковский М. Д.|загаловак=Лекарственные средства: в двух частях|месца=М.|год=1986|выданне=Изд. десятое|старонак=624}}</ref><ref>{{кніга|частка=2|аўтар=Машковский М. Д.|загаловак=Лекарственные средства: в двух частях|месца=М.|год=1986|выданне=Изд. десятое|старонак=575}}</ref>, {{нп3|Альгаменарэя|альгадысменарэях|ru|Альгоменорея}}, субінвалюцыі {{нп3|Міёма маткі|міяметрыя|ru|Миома матки}} ў пасляродавым перыядзе, у [[Клімакс (фізіялогія)|клімактэрычны перыяд]]<ref>{{кніга|аўтар=Михайленко Е. Т., Радзинский В. Е., Захаров К. А.|загаловак=Лекарственные растения в акушерстве и гинекологии|месца=К.|год=1987|выданне=Изд. второе|старонак=191}}</ref><ref>{{артыкул|аўтар=Сендерихин М. А.|загаловак=Об использовании наших лекарственных ресурсов для практической гинекологии|выданне=Врачебное дело|тып=часопіс|нумар=4|год=1937|старонкі=307—310}}</ref><ref name="СправЛекРаст">{{кніга|аўтар=Соколов С. Я., Замотаев И. П.|загаловак=Справочник по лекарственным растениям|месца=М.|год=1985|старонак=464}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Шасс Е. Ю.|загаловак=Фитотерапия|месца=М.|год=1952|старонак=216}}</ref>, а таксама як гемастатычны і процізапаленчы сродак пры [[Гемарой|гемароі]], захворваннях [[страўнікава-кішачны тракт|страўнікава-кішачнага тракта]]<ref name="СправЛекРаст" />
* У выглядзе [[Настой|настою]] — як {{нп3|Артэрыяльная гіпатэнзія|гіпатэнзіўны|ru|Артериальная гипотензия}} і {{нп3|седатыўны эфект|седатыўны|ru|Седативный эффект}} сродак пры [[неўроз]]ах, [[Істэрыя|істэрыі]], [[Эпілепсія|эпілепсіі]], {{нп3|эсэнцыяльная гіпертэнзія|гіпертанічнай хваробы|ru|Эссенциальная гипертензия}}<ref name="СправЛекРаст" /><ref name="ЛекЦЧер">{{кніга|аўтар=Завражнов В. И., Китаева Р. И., Хмелев К. Ф.|загаловак=Лекарственные растения Центрального Черноземья|месца=Воронеж|выданне=Изд. второе|год=1977|старонак=448}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Лагерь А. А.|загаловак=Фитотерапия некоторых заболеваний|месца=Красноярск|год=1986|старонак=112}}</ref>
* вонкава — пры катаральным {{нп3|Просты герпес|гінгівастаматыце|ru|Простой герпес}}, {{нп3|парадантоз|парадантозе|ru|Пародонтоз}}<ref>{{кніга|загаловак=Лекарственные растения в стоматологии|месца=Кишинёв|год=1981|старонак=190}}</ref>
* у складзе [[Лекавы збор|збораў]] — пры лячэнні [[Цукровы дыябет|цукровага дыябету]]<ref>{{кніга|аўтар=Кит С. М., Турчин И. С.|загаловак=Лекарственные растения в эндокринологии|месца=К.|год=1986|старонак=77}}</ref>
* у выглядзе арашэнняў, [[Кроплі|кропель]], [[Інгаляцыя|інгаляцый]] — пры хранічным катаральным або вострым [[рыніт|рыніце]], для прафілактыкі вострага [[Востры танзіліт|танзіліту]], [[ларынгіт]]у, пры [[Бронхаскапія|трахеабранхіце]]<ref>{{кніга|загаловак=Лекарственные растительные средства в оториноларингологии|месца=К.|год=1983|старонак=64}}</ref>

Працяглы прыём прэпаратаў кары каліны зніжае ўтрыманне [[халестэрын]]у ў крыві і паказаны пры гіпертанічнай хваробе, [[атэрасклероз]]е<ref>{{кніга|аўтар=Лавренов В. К., Лавренова Г. В.|загаловак=Современная энциклопедия лекарственных растений|месца=М.|выдавецтва=ЗАО «ОЛМА Медиа Групп»|год=2009|старонкі=103|старонак=272|isbn=978-5-373-02547-8}}</ref>.

У [[Гамеапатыя|гамеапатыі]] выкарыстоўваецца эсэнцыя кары пры альгадысменарэі і як [[міярэлаксанты|спазмалітычнае]]<ref>{{кніга|загаловак=Гомеопатические лекарственные средства|месца=М.|год=1967|старонак=373}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Boros G.|загаловак=Heil- und Teepflanzen|месца=Stuttgart|год=1980|старонак=224}}</ref>.

Свежыя плады і настой пладоў выкарыстоўваюцца як агульнаўмацавальны, патагонны, слабільны сродак; пры ацёках сардэчнага і нырачнага паходжання, гіпертанічнай хваробе, неўрозах, антацыдных [[гастрыт]]ах, [[каліт]]ах, захворваннях печані, [[дэрматыт]]ах; экстракт аказвае раназажыўляльнае дзеянне. Плод у выглядзе збору ўжываюць як вітамінавы сродак, а таксама як сродак, які ўзмацняе скарачэнне сардэчнай мышцы, дыўрэтычны і патагонны<ref name="БФС" />.

У [[народная медыцына|народнай медыцыне]] шырока выкарыстоўваюцца ўсе часткі каліны. Адвар кары памяншае і спыняе розныя ўнутраныя крывацёкі, асабліва матачныя, узмацняе тонус маткі, звужае крывяносныя сасуды і аказвае проціспазматычнае, супрацьсутаргавае і заспакаяльнае дзеянне.

Каліну звычайную шырока ўжывалі ў народнай медыцыне розных краін:
* Адвар галін — пры рэспіраторных інфекцыях, хваробах горла, [[Залатуха|скрафулёзе]], гемароі<ref>{{кніга|аўтар=Антонов А. А.|загаловак=О врачебных растениях, растущих в Витебской губернии|месца=Витебск|год=1888|старонак=43}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Стоянов Н., Китанов Б.|загаловак=Диви полезни растения в България|месца=София|год=1960|старонак=480}}</ref>; пры [[Злаякасная пухліна|злаякасных пухлінах]], [[Язва страўніка|язве страўніка]], [[Асцо|асцыце]]; вонкава — пры [[кан'юктывіт]]ах<ref name="Коми-Перм">{{артыкул|аўтар=Дерябина Ф. И.|загаловак=Лекарственные растения и сборы, применяемые в народной медицине Коми-Пермяцкого национального округа|выданне=Вопросы фармакогнозии|тып=журнал|месца=Л.|год=1965|нумар=3|старонкі=215—224}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Минаева В. Г.|загаловак=Лекарственные растения Сибири|месца=Новосибирск|год=1970|старонак=272}}</ref><ref>{{кніга|аўтар=Партанский Н. П.|загаловак=Практическая ботаника флоры Европейской России|месца=Курск|год=1894|старонак=483}}</ref>; у Балгарыі (у зборы адвар) — пры [[міякард]]ыце<ref>{{кніга|аўтар=Йорданов Д., Николаев П., Бойчинов А.|загаловак=Фитотерапия|выданне=Изд. третье|месца=София|год=1976|старонак=352}}</ref>; змочаныя адварам тампоны ўжываюць пры насавых крывацёках<ref name="АптБол" />;
* настой лісця — пры ангіне, як [[Гельмінты|анцігельмінтны]] сродак<ref>{{кніга|аўтар=Голышенков П. П.|загаловак=Лекарственные растения и их использование|месца=Саранск|выданне=Изд. четвёртое|год=1985|старонак=311}}</ref>;
* Лісце, плод — у Кітаі як ірвотнае і слабільнае<ref>{{кніга|аўтар=Gessner O.|загаловак=Die Gift- und Arzneipflanzen von Mitteleurope|месца=Heidelberg|год=1953|старонак=804}}</ref>; у [[Пермскі край|Комі-Пермяцкай аўтаномнай акрузе]] — пры [[Белі|белях]], адвар (мясцова) — пры [[трыхафітыя|дэрматамікозах]] і пры [[Алергічныя стаматыты і дэрмастаматыты|гіперкератоз]] валасістай часткі галавы<ref name="Коми-Перм" />;
* Адвар, настой кветак — як адхарквальнае, патагоннае, пры рэспіраторных захворваннях; як звязальнае і дыўрэтычнае пры [[Дыярэя|дыярэі]], коліках, для паляпшэння стрававання, пры жоўце- і [[Мочакаменная хвароба|мочакаменнай хваробе]]; вонкава пры [[туберкулёз]]е скуры, [[дыятэз]]ах, [[экзэма]]х; для паласкання горла пры [[ангіна|ангіне]] і для прамывання ран;
* Свежыя ягады — як слабільнае, патагоннае, дэзінфікуючае пры рэспіраторных інфекцыях, захворваннях нырак, страўніка; ў [[Карачаева-Чаркеская аўтаномная вобласць|Карачаева-Чаркесіі аўтаномнай вобласці]] — пры гіпасакрэцыі страўніка;
* Здробненыя ягады з мёдам — пры [[Злаякасны наватвор тоўстага кішэчніка|раку прамой кішкі]];
* Адвар, настой ягад — агульнаўмацавальнае, вітамінавае, гіпатэнзіўнае, дыўрэтычнае жоўцегоннае, супрацьзапаленчае, седатыўнае пры гіпертанічнай хваробе, бяссоніцы, [[Спазма|курчах]], істэрыі<ref name="АптБол" />, рэспіраторных інфекцыях, язве страўніка, [[фурункул]]ах і [[карбункул]]ах, экземах, у Комі-Пермяцкай аўтаномнай акрузе — пры язве страўніка і дванаццаціперснай кішкі, раку страўніка і маткі, хваробах печані; ў зборы настойка — пры [[Лямбліі|лямбліёзе]];
* Адвар ягад з [[мёд]]ам — пры рэспіраторных інфекцыях, ахрыпласці голасу, асцыце, дыярэі, халецыстыце; [[Комі-Зыране|комі]] — пры [[Жоўцекамянёвая хвароба|жоўцекамянёвай хваробы]];
* Сок ягад — пры [[Бранхіяльная астма|бранхіяльнай астме]], [[Язва страўніка|язве страўніка]], захворваннях печані, істэрыі, галаўным болі, раку скуры, [[карцынома|фіброзным раку]];
* Адвар насення — пры [[дыспепсія|дыспепсіі]] і як [[патагонны сродак|патагоннае]].

Сок свежых пладоў у мінулым ужывалі для вывядзення [[вяснушкі|вяснушак]] і выдаленні [[Акне|вугроў]], для адбельвання скуры.

Адвар кары выкарыстоўваецца ў [[ветэрынарыя|ветэрынарыі]] як гемастатычнае і паляпшальнае для стрававання. Адвар, настой кветак — пры катаральным запаленні, для лячэння [[яшчур]]у ў буйной рагатай жывёлы.

=== У дэкаратыўным садаводстве ===
{{Біяфота|Viburnu opulus autumn kz1.jpg|right|ш=250|Восеньская афарбоўка каліны|color=lightgreen}}
Каліну вырошчваюць у [[сад]]ах і [[парк]]ах як [[дэкаратыўная расліна|дэкаратыўную расліну]]. Выведзены садовыя формы і [[сорт|сарты]], якія адрозніваюцца вышынёй расліны, колерам і формай лісця, тэрмінамі і інтэнсіўнасцю цвіцення і так далей. Сярод іх, напрыклад, {{bt|Viburnum opulus|f=roseum|[[L.]]}}, ({{bt|Viburnum opulus|f=sterilis|[[DC.]]}}), ці 'Буль-дзе-неж', ці 'Снежны ком (шар)', дзе ўсе кветкі буйныя, бясплодныя, сабраны ў шарападобнае воблака суквеццяў.

Марозаўстойлівы куст: вытрымлівае доўгае паніжэнне тэмпературы да −25 — −35&nbsp;°C і ніжэй<ref name="Древ"/>. Ценевынослівая<ref name="Древ" />. Да ўрадлівасці глебы сярэднепатрабавальная, расце на параўнальна небагатых супясчаных і падзолістых глебах<ref name="Древ" />. Каліна амаль не пашкоджваецца прамысловымі газамі і не пакутуе ад дыму<ref name="МедРаст" />.

== Некаторыя сарты ==

=== Дэкаратыўныя ===
{{Біяфота|Vib opul Roseum kz.jpg|right|ш=250|''Viburnum opulus'' 'Roseum'|color=lightgreen}}

* {{anchor|Compactum}}''''Compactum'''' ('Кампактум'). Вышыня кустоў 1-1,5 м. У Маскве 7-гадовыя расліны маюць вышыню 1,5-2 м. Дыяметр кроны 1,4-1,6 м. У {{нп3|Галоўны батанічны сад імя Н. В. Цицина РАН|Галоўным батанічным садзе імя М. В. Ціцына РАН|ru|Главный ботанический сад имени Н. В. Цицина РАН}} у 5 гадоў вышыня 0,8 м, дыяметр кроны 80 см. Цвіце ў канцы вясны — пачатку лета на працягу 2 тыдняў. Кветкі духмяныя, белыя або белыя з ружаватасцю. Плады ярка-чырвоныя. Тэмп росту павольны. Цвіце і пладаносіць багата, з 4-5 гадоў. Месцазнаходжанне: сонца, паўцень<ref>[http://www.bbc.co.uk/gardening/plants/plant_finder/plant_pages/967.shtml Guelder rose] на сайце [http://www.bbc.co.uk/gardening/plants/plant_finder/ BBC]</ref><ref name="flower">[http://flower.onego.ru/kustar/viburn_v.html Виды калины] на сайце [http://flower.onego.ru Энциклопедия декоративных садовых растений]</ref>. [[Зоны марозаўстойлівасці|Зона зімаўстойлівасці]] (USDA-зона): 4—8<ref>[http://www.backyardgardener.com/plantname/pda_90f5.html ''Viburnum opulus'' (Compactum European Cranberry Bush)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131007214750/http://www.backyardgardener.com/plantname/pda_90f5.html |date=7 кастрычніка 2013 }} на сайце [http://www.backyardgardener.com Backyard Gardener]</ref>.
* {{anchor|Roseum}}''''Roseum'''' ('Разеум', 'Бульдзенеж'). Найбольш распаўсюджаны [[сорт]] каліны звычайнай. Атрыманы ў [[Францыя|Францыі]] селекцыянерам Лемуанам. Вышыня кустоў 2,5-4 м. Крона шырокараскідзістая. У Маскве 50-летнія расліны дасягаюць вышыні 5-6,3 м, дыяметр кроны 3,8-4,6 м. У {{нп3|Галоўны батанічны сад імя Н. В. Цицина РАН|Галоўным батанічным садзе імя М. В. Ціцына РАН|ru|Главный ботанический сад имени Н. В. Цицина РАН}} у 25 гадоў вышыня 4,0 м, дыяметр кроны 300 см. Суквецці шарападобныя, складаюцца з бясплодных кветак, спачатку зеленаватых, затым ярка-белых. Пры адцвітанні кветкі ружавеюць. Цвіценне ў чэрвені — пачатку ліпеня, багатае, працягласць — больш за два тыдні. Тэмп росту сярэдні. Узімку часткова абмярзае. Укараняецца да 100 % вясновых і летніх чаранкоў<ref name="flower" />. [[Зоны марозаўстойлівасці|Зона марозаўстойлівасці]] (USDA-зона): 4—8<ref>[http://www.backyardgardener.com/plantname/pda_c604.html ''Viburnum opulus'' (Roseum European Cranberry Bush)] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20131007122206/http://www.backyardgardener.com/plantname/pda_c604.html |date=7 кастрычніка 2013 }} на сайце [http://www.backyardgardener.com Backyard Gardener]</ref>.

=== Пладовыя ===
{{Біяфота|Viburnum opulus 005.JPG|right|ш=250|Шэраг калінавых кустоў|color=lightgreen}}
Селекцыі [[Усерасійскі НДІ садоўніцтва імя Мічурына|УНДІС імя І. В. Мічурына]]<ref>''Попова Е. И., Винницкая В. Ф., Хромов Н. В.'' [http://edu68.ru/nauka/154-perspektivy-ispolzovaniya-kaliny-dlya-proizvodstva-produktov-funkczionalnogo-pitaniya.html Перспективы использования калины для производства продуктов функционального питания] / Вестник МичГАУ, № 1 {{ref-ru}}</ref>:

* ''''Красный коралл'''' ('Чырвоны карал') — сорт сярэдняга тэрміна паспявання. Спелыя плады ярка-чырвоныя, круглявай формы, масай да 0,9 г са слабагоркім смакам, вельмі духмяныя. Сорт адрозніваецца кампактнай формай сярэднерослага куста, высокай шчыльнасцю гронак і ўраджайнасцю, нярэдка перавышае 10 кг з куста. Мае працяглы тэрмін захоўвання і высокую транспартабельнасць пладоў універсальнага выкарыстання. Атрыманы пасевам насення ад вольнага апылення.
* ''''Гранатовый браслет'''' ('Гранатавы бранзалет') — cорт універсальнага прызначэння з цёмна-бардовымі пладамі авальнай формы, са шчыльнай скуркай. Маса ягады часта перавышае 1 г. Плады з прыемным, слабагоркім густам прыдатныя для ўжывання ў свежым выглядзе. Пэндзаль вельмі шчыльная, шарападобнай формы. Ураджайнасць высокая, у асобныя гады можа дасягаць 15 кг пладоў з куста. Адметнай асаблівасцю сорту з’яўляецца яго ўстойлівасць да [[тля|тлі]], раскідзістая форма сярэднерослага куста. Атрыманы пасевам насення ад свабоднага апылення.

Селекцыі [[НДІ садаводства Сібіры імя М. А. Лісавенкі]]:
* ''''Таежный рубин'''' ('Тайговы рубін') — сорт сярэдняга тэрміна паспявання, універсальнага прызначэння, самабясплодны. Куст высокі, да 3,5 м, з акругла-авальнай кронай. Плады масай 0,5-0,6 г, шарападобнай формы, цёмна-вішнёвыя, слаба-горкія, з невялікай саладосцю, прыемныя на смак. Сярэдняя ўраджайнасць 9,5 кг з куста. Зімаўстойлівы, вільгацелюбівы, не пашкоджваецца вясновымі замаразкамі. Устойлівы да шкоднікаў і хвароб.
* ''''Зарница'''' ('Зарніца') — сорт тэхнічнага прызначэння, з горка-кіслым смакам пладоў. Саспелыя плады светла-чырвоныя эліпсаідальна-завостранай формы. Маса пладоў сярэдняя, трохі перавышае 0,5 г. Куст сярэдняй велічыні, з ураджайнасцю не вышэй за 5 кг з куста.

Селекцыі {{нп3|УНДІГ і СПР||ru|ВНИИГ и СПР}}:
* ''''Красная Гроздь'''' ('Чырвоная Гронка') — сорт з выдатным кісла-салодкім смакам са слабай горыччу, прыдатны для ўжывання ў свежым выглядзе. Маса пладоў 0,74 г, агульная ўраджайнасць 4 кг з куста.

== Шкоднікі ==
{{Біяфота|Galerucella viburni kz.jpg|right|ш=250|Ліст каліны, пашкоджанай {{bt-bellat||Pyrrhalta viburni}}|color=lightgreen}}
{{Біяфота|Aphis fabae Viburn opul kz.jpg|right|ш=250|Бураковая тля на маладых парастках расліны|color=lightgreen}}

Каліна даволі ўстойлівая да хвароб і шкоднікаў, але расліны, якія растуць у неаптымальных [[арэал]]ах, напрыклад, у сухіх раёнах, могуць пашкоджвацца {{bt-bellat|Тлі{{!}}тлёй|Aphidoidea}}<ref>Sarwa Andrzej J.: Mała encyklopedia doniczkowych roślin ozdobnych. Tarnów: Oficyna Wydawnicza Karat, 1994. ISBN 83-85601-39-2.</ref>, такімі відамі, як {{bt-bellat|бураковая тля|Aphis fabae}}, {{bt-bellat||Aphis viburni}} і {{bt-bellat||Ceruaphis eriophori}}, у выніку чаго скручваецца і дэфармуецца лісце<ref name="Seneta Włodzimierz 1997">Seneta Włodzimierz, Dolatowski Jakub: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12099-1.</ref>. Чорная тля і звязаныя з ёю мурашкі збіраюцца ў верхняй частцы маладых парасткаў, псуючы эстэтычнае ўражанне. Сілкуюцца лісцем [[лічынка|лічынкі]] і дарослых асобін {{bt-bellat||Galerucella viburni}}, якія выгрызаюць ліставыя пласцінкі, часта да самых жылак<ref name="Seneta Włodzimierz 1997"/>. Гэты від родам з Еўропы і Азіі, але ў другой палове XX стагоддзя трапіў за акіян і стаў сур’ёзным шкоднікам паўночнаамерыканскай каліны. Заражаныя расліны патрабуюць распылення інсектыцыдаў<ref>Bugała Władysław: Drzewa i krzewy dla terenów zieleni. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991. ISBN 83-09-00013-8.</ref>. Лісце схільнае да грыбковых захворванняў. {{bt-bellat||Erysiphe sparsa}} прыводзіць да пачырванення лісця. {{bt-bellat||Ascochyta viburni}} прыводзіць да ўтварэння яркіх плям дыяметрам каля 1 см з чырвонымі палямі. Пад уплывам інфекцыі {{bt-bellat||Stigmina tinea}} з’яўляюцца карычневыя плямы на абодвух баках ліста.

Сярод шкоднікаў таксама можна назваць {{bt-bellat||Acleris schalleriana}}, гусеніцы якой жывуць у згорнутым лісці некаторых відаў каліны, у тым ліку {{bt-bellat||Viburnum lantana}} і каліны звычайнай.

== Цікавыя факты ==
У [[Нагорны Карабах|Нагорным Карабаху]] горцы ўжывалі галінку каліны з развілкаю ад «сурокаў»<ref>{{кніга|аўтар=Федотов Г. Я.|загаловак=Древесная пластика|месца=М.|выдавецтва=ЭКСМО|серыя=Академия мастерства|год=2003|старонкі=17|старонак=176|isbn=5-699-02802-1}}</ref>.

== Інфравідавыя таксоны ==
* {{bt|Viburnum opulus|var=calvescens|([[Rehder]]) [[H.Hara]]}}
*: [[Сінонім (таксанамія)|syn.]] {{bt|Viburnum opulus|f=puberulum|([[Kom.]]) [[Sugimoto]]}}, {{bt|Viburnum opulus|var=sargentii|([[Koehne]]) [[Takeda]]}}, {{bt|Viburnum pubinerve|[[Blume]] ex [[Miq.]]}}, {{bt|Viburnum pubinerve|f=calvescens|(Rehder) [[Nakai]]}}, {{bt|Viburnum pubinerve|f=puberulum|(Kom.) Nakai}}, {{bt|Viburnum sargentii|var=calvescens|Rehder}}, {{bt|Viburnum sargentii|f=calvescens|(Rehder) Rehder}}, {{bt|Viburnum sargentii|f=glabra|Kom.}}, {{bt|Viburnum sargentii|f=puberula|Kom.}}, {{bt|Viburnum sargentii|var=puberulum|(Kom.) [[Kitag.]]}}
* {{bt|Viburnum opulus|subsp=trilobum|([[Хамфры Маршал|Marshall]]) [[R.T.Clausen]]}}
*: syn.: {{btname|Viburnum trilobum|Marshall}}<ref>[http://www.theplantlist.org/tpl/search?q=Viburnum+opulus ''Viburnum opulus''] на сайте [http://www.theplantlist.org The Plant List] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20190523171514/http://www.theplantlist.org/ |date=23 мая 2019 }}</ref>.

== Каліна ў культуры ==

=== Беларуская культура ===
{{Біяфота|Viburnum opulus20090914 454.jpg|left|ш=250|Плады каліны|color=lightgreen}}
Каліна ў беларускім фальклоры — сімвал цнатлівасці, чысціні, прыгажосці<ref name="ФД">{{Cite web |url=http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/1711/3/FD6.pdf |title=Фалькларыстычныя даследаванні. Зборнік артыкулаў. В.6. Пад навуковай рэдакцыяй В. В. Прыемка, Т. А. Марозавай |access-date=29 жніўня 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160824045934/http://elib.bsu.by/bitstream/123456789/1711/3/FD6.pdf |archive-date=24 жніўня 2016 |url-status=dead }}</ref>.

Так, у беларускім фальклоры маладая дзяўчына параўноўваецца з вярбой, калінай, рабінай, бярозай<ref name="ФД"/>. У беларусаў быў звычай: калі бацькі аддавалі дачку замуж далёка ад дому, маці каля хаты саджала каліну і па яе росце, квітненні меркавала, як жывецца дачцэ ў далёкай старонцы<ref name="ФД"/>. Вобраз каліны як маладой дзяўчыны выкарыстоўвалі многія беларускія паэты і пісьменнікі. Напрыклад, у вершы [[Янка Купала|Я. Купалы]] «[[:s:Над ракою ў спакою|Над ракою ў спакою]]» можна бачыць:

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''Над ракою ў спакою''
: ''Зацвітала каліна;''
: ''У сяле за ракою''
: ''Вырастала дзяўчына.''
{{канец цытаты}}
|}

Яркі чырвоны колер ягад каліны традыцыйна асацыяваўся з крывёй<ref name="КЧ">[http://www.belarus.kz/kultura/kalina Каліна чырвоная]</ref><ref>[http://mifijslavyan.ru/stories2/479.htm Каліна] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160304065747/http://mifijslavyan.ru/stories2/479.htm |date=4 сакавіка 2016 }}</ref>. У [[замовы|замовах]] на спыненне крыві часта гаворыцца пра чырвоную ружу ці каліну: «як расліны не прымаюцца, так і кроў не з’яўляецца».

Па старажытных павер’ях, чырвоны колер валодаў вялікай сілай, таму паўсюдна лічылася, што ягады каліны ахоўваюць ад нячыстай сілы і сурокаў<ref name="КЧ"/>.

[[11 верасня]] на Беларусі святкаваўся Калінавік (Іван Калінавік, Ян, Галавасек, Іван Крываўнік, Галаварэз), у гэты дзень збіралі ягады каліны<ref>[http://www.folkmuseum.bsu.by/calandar/9/index.html Верасень] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20160213105710/http://www.folkmuseum.bsu.by/calandar/9/index.html |date=13 лютага 2016 }}</ref>. Ужо сама назва свята падказвала паклапаціцца і пра ўласную галаву. А каб яна не балела, ламалі на Галавасека каліну, што якраз паспявала, і варылі з яе кісель ці кашу з аржаной мукой і цукрам<ref>[http://galinaartemenko.livejournal.com/387643.html 11 верасня — Калінавік (Іван Калінавік, ЯН, Галавасек, Іван Крываўнік, Іван Посны, Галаварэз, Сцянце]</ref>.

Немагчыма выключыць прысутнасць каліны ў абрадах сямейнай накіраванасці. Напрыклад, у вясельным абрадзе каліна павінна была забяспечыць маладым шчаслівае сямейнае жыццё. Часам у вясельных песнях сваты, калі сустракалі гасцей на вяселле, «рабілі мост з каліны». У адной з песень дзяўчына просіць «пракласці да яе калінавы масток», г. зн. прыслаць да яе [[сват]]оў<ref name="КЧ"/>.

Сяброўкі нявесты запляталі ягады каліны ў [[вяселле|вясельны]] [[вянок]] нявесты, у косы замест чырвоных [[стужка|стужак]]. Па народных уяўленнях, каб маладыя кахалі адно аднаго ўсё жыццё, каліна павінна быць абавязкова ў вясельным вяночку маладой<ref name="КЧ"/>.

Галінкі каліны з яркімі чырвонымі ягадамі вешалі на сцены хаты, дзе спраўлялі вяселле. На поўдні Беларусі галінку каліны вешалі на хаце як знак, што ў гэтай хаце дзяўчыну выдаюць замуж<ref name="КЧ"/>.

Ягадамі каліны ўпрыгожвалі вясельны [[каравай]]<ref name="КЧ"/>.

Калінай называлі «прыгажосць» невесты (яе [[цнатлівасць]]). Нездарма ў вясельных песнях пяецца пра тое, што «хадзіць за калінай, браць, ламаць, секчы яе» значыць выдаваць дзяўчыну замуж<ref name="КЧ"/>.

У пахавальнай абраднасці каліна прысутнічае як праваднік у іншы свет. Устойлівае спалучэнне «{{нп3|калінаў мост||ru|Калинов мост}}»<ref>[http://www.rv-blr.com/dictonary/view/2212 Каліна]{{Недаступная спасылка}}</ref> — адзін з шырока распаўсюджаных вобразаў у славянскім фальклоры — пераход праз багну, мяжу на месца сустрэчы чалавека з той, пабочнай, магічнай сілай. Каліна расце ў нізкіх месцах, а значыць, побач з «падземным царствам». У шматлікіх славянскіх баладах у каліну ператвараецца нявестка, якую пракляла свякроў; дзяўчынка, якую сілай выдалі замуж, і г.д.

У шматлікіх народных песнях чалавек, які загінуў на чужыне, просіць, каб птушкі аднеслі вестку на бацькаўшчыну<ref name="КЧ"/>. Таксама часта спалучаецца вобраз магілы і каліны:

У вершы [[Максім Адамавіч Багдановіч|М. Багдановіча]] «[[:s:Краю мой родны! Як выкляты Вогам...|Краю мой родны! Як выкляты Вогам…]]»:

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''Там дзе панура схілілась каліна,''
: ''Беднаго хлопца магіла.''
{{канец цытаты}}
|}

У яго ж вершы «[[:s:Над магілай|Над магілай]]»:

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''На магіле адзінока''
: ''Каліна расце;''
{{канец цытаты}}
|}

=== Польская культура ===
Каліна займае асаблівае месца ў традыцыі і мастацтве палякаў. Як сімвал [[Цнатлівасць|дзявоцкай некранутасці]] каліна абавязковае ўпрыгожанне вясельных [[каравай|каравая]] і вянкоў, ёй прысвячаюцца многія вясельныя песні<ref name="Paluch Adam 1984">Paluch Adam. Świat roślin w tradycyjnych praktykach leczniczych wsi polskiej. «Acta Universitatis Wratislaviensis». 752, 1984. Wrocław.</ref>. Каліна таксама была крыніцай натхнення для пісьменнікаў і аўтараў народных песень. У 1952 годзе, у цыкле «Курпіёўскія песні» ({{lang-pl|Pieśni kurpiowskie}}) кампазітар {{нп3|Казімір Сікорскі||ru|Сикорский, Казимеж}} адну з іх прысвяціў каліне<ref>[http://www.bibliotekapiosenki.pl/Sikorski_Kazimierz_Wincenty_Kalina_melodia_kurpiowska_na_chor_mieszany_a_cappella Sikorski Kazimierz, Kalina : melodia kurpiowska : na chór mieszany a cappella]. Biblioteka Polskiej Piosenki {{ref-pl}}</ref>.

[[Тэафіл Ленартовіч]] напісаў верш, прысвечаны каліне, спасылаючыся, у прыватнасці, на цыкл развіцця гэтай расліны ў розныя сезоны і тыповыя месцы вырастання. Верш паклаў на музыку {{нп3|Ігнацій Камароўскі||ru|Коморовский, Игнатий}}, на магільнай пліце якога на Варшаўскіх [[Старыя Павонзкі|могілках]] зроблены надпіс «Песняру Каліны землякі» ({{lang-pl|Śpiewakowi Kaliny ziomkowie}})<ref>[http://www.flickr.com/photos/lukaszrokicki/6306240728/ Фота магілы І. Камароўскага]</ref>.

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''Расла каліна з лісцем шырокім,''
: ''Над сінім у гаю расла патокам,''
{{oq|pl|
: ''Rosła kalina z liściem szerokim,''
: ''nad modrym w gaju rosła potokiem,''}}
{{канец цытаты}}
|}

У даўняй галіцкай песні таксама знаходзім спасылку на месца росту каліны<ref name="Seneta Włodzimierz 1997"/>:

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''Ты пойдзеш гарой, ты пойдзеш гарой, а я далінай.''
: ''Ты заквітнееш ружай, ты заквітнееш ружай, а я калінай''
{{oq|pl|
:''Ty pójdziesz górą, ty pójdziesz górą, a ja doliną.''
:''Ty zakwitniesz różą, ty zakwitniesz różą, a ja kaliną''}}
{{канец цытаты}}
|}

Часта матыў каліны, які звычайна пазначае дзяўчыну, сустракаецца ў творах [[Юльюш Славацкі|Юльюша Славацкага]]<ref name="Ziółkowska Maria 1983">Ziółkowska Maria: Gawędy o drzewach. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1983. ISBN 83-205-3485-2.</ref>. У «{{нп3|Баладына|Баладыне|pl|Balladyna}}» каліна згадваецца пяць разоў, таксама яна ўспамінаецца ў паэме «[[Бянёўскі]]»:

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''Ой! накармілі горкаю калінаю(…)''
: ''Добра? сарвана — ха? кветкі каліны, (…)''
: ''А цяпер чырвоная як каліна.''
{{oq|pl|
:''Oj! nakarmiła się gorzką kaliną!(...)''
:''Cóż? oszukana – ha? kwiatku kaliny,(...)''
:''A czerwieniéjesz teraz jak kalina.''}}
{{канец цытаты}}
|}

На [[Падляшша|Падляшшы]] каліну садзяць на магілах дзяўчат і юнакоў, як сімвал чысціні і смутку<ref>Mamčur Fedor I., Gładun J.: Rośliny lecznicze w ogródku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988. ISBN 83-09-01356-6.</ref>, прычым гэтыя кусты былі амаль недатыкальнымі. Злом ці выкопванне такога кустоўя былі такім цяжкім грахом, што злачынцаў чакала немінучая кара<ref name="Ziółkowska Maria 1983"/>. Здаралася так, што на могілках ад водару кветак шматлікіх калін можна было страціць нюх<ref>Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. ISBN 83-202-0810-6.</ref>.

У [[Малапольскае ваяводства|Галіцыі]] галінкі каліны з фруктовымі букетамі былі часткай святкавання 15 жніўня {{нп3|Успенне Багародзіцы|Успення Багародзіцы|ru|Успение Богородицы}}<ref name="Paluch Adam 1984"/>.

Каліна як сімвал маладой дзяўчыны таксама сустракаецца ў адной з прыказак, сабраных {{нп3|Самуэль Адальберг|Самуэлем Адальбергам|pl|Samuel Adalberg}}. Яе кажуць пасля смерці старой жонкі<ref name="Ziółkowska Maria 1983"/>

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''Пан Бог за глінай, я за калінай.''
{{oq|pl|
:''Pan Bóg za glinę, ja za kalinę.''
}}
{{канец цытаты}}
|}

Каліна сыграла важную ролю ў польскім серыяле 1981 года «{{нп3|Ян Сэрца||pl|Jan Serce}}». Галоўны герой шукае чырвоную каліну, плады якой павінны вылечыць хворую маці. Выпадкова ён сустракае сваё каханне ў асобе жанчыны, якая носіць імя {{нп3|Каліна, імя|Каліна|pl|Kalina (imię)}}<ref>[http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/123578 Jan Serce] {{ref-pl}}</ref>.

=== Украінская культура ===
{{Біяфота|Coin of Ukraine Kalina R.jpg|right|ш=250|{{нп3|Памятная манета «Каліна чырвоная»|Залатая памятная манета |ru|Памятная монета «Калина красная»}} [[Нацыянальны банк Украіны|НБУ]], прысвечаная каліне|color=lightgreen}}

Каліна звычайная — вельмі папулярная ў народзе, апетая ў народных песнях расліна. Калісьці ў старажытнасці яна звязвалася з нараджэннем [[Сусвет]]у, вогненнай тройцы: Сонца, Месяца і Зоркі. Таму і назву сваю атрымала ад старажытнай назвы Сонца — «Кола»<ref>http://vyshyvanka.blox.ua/2008/06/Znaki-starodavnih-vishivanok.html {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20100113004413/http://vyshyvanka.blox.ua/2008/06/Znaki-starodavnih-vishivanok.html |date=13 студзеня 2010 }} «Знаки стародавніх вишиванок»] {{ref-uk}}</ref>. Часам яе лічаць {{нп3|Сімволіка ўкраінцаў|сімвалам Украіны|uk|Символіка українців}}<ref name="Bozhok">Божок, О. П. [http://www.nbuv.gov.ua/portal/chem_biol/nvnltu/16_4/10_Bozok_16_4.pdf 'Дерева, оспівані народом'], ''Символ дерева ў світовій культурі та художній творчості'', [http://www.nbuv.gov.ua/portal/chem_biol/nvnltu/ Науковий вісник НЛТУ України]&nbsp;— Львів: [[Нацыянальны лесатэхнічны ўніверсітэт Украіны|НЛТУ України]].&nbsp;— 2006.&nbsp;— Вип.16.4.&nbsp;— 284 с.</ref>.

Яе значная распаўсюджанасць на тэрыторыі Украіны, спалучанасць з сямейна-бытавымі, каляндарнымі абрадамі (вяселле, пахаванне, восеньскі абрад «паход на каліну» і інш.) абумовіла сімвалізм каліны, якая стала мастацкім вобразам. Найбольш гэты старажытны [[фальклор]]ны вобраз выступае словам-сімвалам як дамінанта ў асацыятыўнай сувязі ''каліна — дзяўчына (маці)'', ''каліна — Украіна'', ''каліна — кроў''. Дамінуе агульнараспаўсюджаная блізкасць «каліна — дзяўчына». Гэтую ўстойлівую асацыяцыю разглядалі выдатныя фалькларысты [[Мікалай Іванавіч Кастамараў|Мікалай Кастамараў]], [[Аляксандр Мікалаевіч Весялоўскі|Аляксандр Весялоўскі]], {{нп3|Аляксандр Апанасавіч Пацябня|Аляксандр Пацябня|uk|Потебня Олександр Опанасович}}<ref name="Kuzmenko">Кузьменко, О. М. [http://www.nbuv.gov.ua/portal/chem_biol/nvnltu/16_4/87_kuzmenko_16_4.pdf 'Дерева, оспівані народом'], ''Символіка калини в українських піснях національно-визвольних змагань XX ст.'', [http://www.nbuv.gov.ua/portal/chem_biol/nvnltu/ Науковий вісник НЛТУ України]&nbsp;— Львів: [[Нацыянальны лесатэхнічны ўніверсітэт Украіны|НЛТУ України]].&nbsp;— 2006.&nbsp;— Вип.16.4.&nbsp;— 284 с.</ref>.

Мноства народных легенд і казак складзена пра каліну. Сярод іх такія вядомыя як «Калінавая жалейка», «[[Калінавы мост]]», «Пра Каліну і Кілімку».

Таксама каліна лічылася «вясельным дрэвам» і была абавязковай удзельніцай вясельнага абраду. Галінамі каліны ўпрыгожвалі сталы, вясельныя [[Каравай|караваі]], дзявочыя вянкі і падарункі.

Другі від сімвалічнай блізкасці ''каліна — Украіна'' ўласцівы больш [[Украінскія сечавыя стральцы|стралецкім]] і паўстанцкім песням. Плады каліны сталі сімвалам мужнасці людзей, якія аддалі сваё жыццё барацьбе за Украіну. Для ўкраінцаў, якія адстойвалі агульнанацыянальныя інтарэсы, вялі непрымірымую барацьбу з прыгнятальнікамі ўкраінскага народа, дэвізам сталі варыянты песні {{нп3|Сцяпан Мікалаевіч Чарнецкі|С. Чарнецкага|uk|Чарнецький Степан Миколайович}}, {{нп3|Рыгор Андрэй Трух|Р. Труха|uk|Трух Григорій Андрій}} «{{нп3|Ой у лузе чырвоная каліна||uk|Ой у лузі червона калина}}»<ref name="Kuzmenko"/>:

{{Біяфота|Viburnum opulus C.jpg|right|ш=250|Плады каліны|color=lightgreen}}

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''…А мы тую чырвоную каліну падымем,''
: ''А мы нашу слаўну Украіну, гэй, гэй, гэй, павесялім…''
{{oq|uk|
: ''…А ми тую червону калину підіймемо,''
: ''А ми нашу славну Україну, гей, гей, розвеселимо…''}}
{{канец цытаты}}
|}

Дзякуючы чырвоным ягадам, якія нагадваюць кроплі крыві, каліна ва ўкраінскай мове стала сімвалам пралітай [[Казацтва|казацкай]] крыві. Гэтая архаічная сувязь слоў ''каліна — кроў'' па традыцыі захоўваецца і ў песнях ваеннай тэматыкі новага часу:

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''У дуброве пры даліне вецер павявае,''
: ''Там над стральцом каліна слёзанькі глытае.''
: ''Ой чырвоны тыя слёзы ў стралецкай ране,''
: ''Упаў бедны пры даліне, больш ужэ не ўстане''
{{oq|uk|
: ''У діброві при долині вітер повіває,''
: ''Там над стрільчиком калина слізоньки ковтає.''
: ''Ой червоні тії сльози з стрілецької рани,''
: ''Впав бідненький при долині, більше вже не стане''}}
{{канец цытаты}}
|}

Гэтак жа і выраз «каліна на магіле» мае ўстойлівае сімвалічнае значэнне: тужлівая памяць па памерламу на чужыне маладому казаку або хлопцу, сыну, брату:

{|
|{{пачатак цытаты}}
: ''А на той магіле чырвоная каліна,''
: ''Па стральцу рыдае малада дзяўчына.''
{{oq|uk|
: ''А на тій могилі червона калина,''
: ''За стрільцем ридає молода дівчина.''}}
{{канец цытаты}}
|}

Ва ўсходне-цэнтральнай частцы канадскай правінцыі [[Альберта]], дзе пражывае вялікая колькасць [[Украінцы ў Канадзе|этнічных украінцаў]] і маецца шмат украінскіх цэркваў, а таксама таму, што ў лесастэпавай зоне расце [[каліна]], група энтузіястаў, навукоўцаў і этнографаў, пры падтрымцы мясцовых адміністрацый заснавала ў гэтым месцы эка-турыстычны музей {{нп3|Каліна-кантры||ru|Калина-Кантри}}, дзе знаходзіцца буйнейшая ў свеце [[пісанка]].

=== Каліна ў мастацтве ===

Дэкаратыўнасць кветак каліны адлюстравана ў працах такіх мастакоў, як {{нп3|Сесіль Мэры Баркер||ru|Баркер, Сесиль Мэри}}, [[Макс Тэадор Штрэкенбах|Макс Штрэкенбах]], [[Эдуар Вюяр]], {{нп3|Таццяна Якімаўна Пата|Таццяна Пата|uk|Пата Тетяна Якимівна}} і іншых.

<gallery mode="packed">
Файл:Guelder Roses and the Venus of Milo, 1905.jpg|[[Эдуар Вюяр]]. «Каліна і Венера Мілоская», 1905
Файл:2004. Stamp of Belarus 0549.jpg|Каліна звычайная на паштовай марцы Беларусі
Файл:Stamps in honor of Tetyana Pata crop.jpg|{{нп3|Таццяна Якімаўна Пата|Т. Я. Пата|uk|Пата Тетяна Якимівна}}. «Каліна і птушка», 1957
</gallery>

== Зноскі ==
{{reflist|2}}

== Літаратура ==
* {{кніга|аўтар=Солодухин Е.Д.|загаловак=Калина|спасылка= http://berrylib.ru/books/item/f00/s00/z0000011/index.shtml|месца=М.|выдавецтва=Лесная промышленность|год=1985|старонак=77}}
* {{ІВРСР|частка=1228. ''Viburnum opulus'' L. — Калина обыкновенная, или красная|том=3|стр=267}}
* {{ДзікСССР|аўтар=Соколов С. Я., Стратонович А. И.|частка=Род 2. Viburnum opulus L. — Калина|том=6|стр=340—341}}
* {{кніга|аўтар=Гроздова Н. Б., Некрасов В. И., Глоба-Михайленко Д. А.|загаловак=Деревья, кустарники и лианы (справочное пособие)|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/grozdova1986_derevja.djvu|месца=М.|адказны=Под. ред. Некрасова В. И.|выдавецтва=Лесная промышленность|год=1986|старонкі=128|старонак=349}}
* {{кніга|загаловак=Древесные породы мира. //Том 3/ Lhtdtcyst gjhjls CCCР|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/drev_porody_mira_1982_3.djvu|месца=М.|адказны=Под. ред. Калуцкого К. К.|выдавецтва=Лесная промышленность|год=1982|старонкі=205|старонак=264}}{{Недаступная спасылка}}
* {{кніга|аўтар=Соколов С. Я., Связева О. А., Кубли В. А.|загаловак=Ареалы деревьев и кустарников СССР|частка=Том 3. Бобовые — Жимолостные|спасылка=http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/area_der_kust_sssr_1977_1_bez_kart.djvu|месца=Л.|выдавецтва=Наука|год=1986|старонкі=134|старонак=182}}{{Недаступная спасылка}}
* {{кніга|загаловак=Атлас лекарственных растений СССР|спасылка= http://herba.msu.ru/shipunov/school/books/atlas_lekarstv_rast_sssr_1962.djvu|месца=М.|выдавецтва=Медгиз|адказны=Под ред. Цицина Н. В.|год=1962|старонкі=212|старонак=704}}
* {{кніга|аўтар = Алтымышев А.|загаловак = Лекарственные богатства Киргизии (природного происхождения)|месца = Ф.|выдавецтва = Кыргызстан|год = 1976|старонкі = 119—121|старонак = 352}}
* {{кніга|аўтар=Бурмистров А. Н., Никитина В. А.|загаловак=Медоносные растения и их пыльца: Справочник|месца=М.|выдавецтва=Росагропромиздат|год=1990|старонкі=77|старонак=192|isbn=5-260-00145-1}}

== Спасылкі ==
* [http://medinfa.ru/trv/11/287/ Калина обыкновенная. Справочник лекарственных трав] {{Архівавана|url=https://web.archive.org/web/20090307054250/http://medinfa.ru/trv/11/287 |date=7 сакавіка 2009 }} {{ref-ru}}
* [http://flower.onego.ru/kustar/viburn_v.html Виды калины, наиболее часто встречающиеся в культуре на сайте «Энциклопедия декоративных садовых растений»] {{ref-ru}}{{V|05|01|2022}}
* [https://plants.usda.gov/home/classification/43002 ''Viburnum opulus'' L. на сайте USDA NRCS (United States Department of Agriculture] {{ref-en}} {{V|5|01|2022}}
* {{Плантарыум|40349|Калина обыкновенная}}
* [http://oopt.aari.ru/bio/21220 ''Viburnum opulus'' L. // ИАС «ООПТ России»] {{ref-ru}}
{{Бібліяінфармацыя}}
{{Добры артыкул|Біялогія}}

[[Катэгорыя:Каліна]]
[[Катэгорыя:Дэкаратыўныя расліны]]
[[Катэгорыя:Лекавыя расліны]]
[[Катэгорыя:Меданосныя расліны]]
[[Катэгорыя:Кусты]]
[[Катэгорыя:Флора Еўразіі]]
[[Катэгорыя:Расліны на марках]]
[[Катэгорыя:Расліны на манетах]]
[[Катэгорыя:Расліны, апісаныя ў 1753 годзе]]