Прагляд зыходнага тэксту старонкі Рывок (кінематыка)

{{універсальная картка}}
{{Значэнні|Рывок}}
{{Фізічная велічыня
| Назва    = Рывок
| Сімвал      = <math>\vec j = \frac{d\vec a}{dt}</math>
| Размернасць = {{math|''LT''}}<sup> −3</sup>
| СІ          = [[Метр|м]]/[[Секунда|с]]<sup>3</sup>
| СГС         = [[Сантыметр|см]]/[[Секунда|с]]<sup>3</sup>
| іншыя      = {{math|''g''}}/с
| Заўвагі  = [[вектарная велічыня]]
}}

'''Рывок''' ({{lang-en|jerk, jolt, surge, lurch}}) — вектарная [[фізічная велічыня]], якая характарызуе тэмп (хуткасць) змены паскарэння цела. З’яўляецца трэцяй вытворнай па часе ад радыус-вектара.

== Рывок у кінематыцы ==

Вектар рыўка <math>\vec j</math> ў любы момант часу знаходзіцца шляхам дыферэнцыявання вектара паскарэння часціцы па часе:
: <math>
\vec j=\frac {\mathrm{d} \vec a} {\mathrm{d}t}=\frac {\mathrm{d}^2 \vec v} {\mathrm{d}t^2}=\frac {\mathrm{d}^3 \vec r} {\mathrm{d}t^3},
</math>
дзе:
* <math>\vec a</math> — [[паскарэнне]];
* <math>\vec v</math> — [[хуткасць]];
* <math>\vec r</math> — [[радыус-вектар]].

== Адзінкі вымярэння рыўка ==

* метр у секунду у кубе, м/с³, вытворная адзінка сістэмы [[СІ (міжнародная сістэма адзінак вымярэння)|СІ]].
* сантыметр у секунду у кубе, cм/с³, вытворная адзінка сістэмы [[СГС]].
* «жэ» у секунду, g/с, дзе g = 9,81 м/с² — стандартнае [[паскарэнне вольнага падзення]].

== Электрадынаміка ==

Сіла, якая дзейнічае на паскораны зарад, які рухаецца (радыяцыйнае трэнне, ці рэакцыя выпраменьвання), прапарцыйная трэцяй вытворнай каардынаты (гэта значыць першай вытворнай паскарэння) па часе.
: <math>\vec{F} = \frac{q^2}{6 \pi \epsilon_0 c^3} \cdot \frac{d^3 \vec{r}}{{dt}^3} </math> (у сістэме СІ).

== Прымяненне ==

=== Транспарт ===

Паняцце рыўка ўжываецца пры перавозцы пасажыраў, а таксама далікатных і каштоўных грузаў.

Пасажыр прыстасоўваецца да паскарэння, напружваючы мышцы і падбіраючы позу. Пры змене паскарэння пастава, натуральна, таксама змяняецца. Пасажыру трэба даць [[час]], каб адрэагаваць і змяніць яе — інакш стаялы пасажыр страціць раўнавагу, а сядзячы — стукнецца. Тыповы прыклад — момант поўнай прыпынку вагона [[метро]] пасля працэсу тармажэння: з месцамі пасажыры, якія нахіліся наперад у працэсе тармажэння, не паспяваюць прыстасавацца да новага паскарэння, які ўзнікае ў момант прыпынку, і нахіляюцца назад.

[[Вестыбулярны апарат]] чалавека адчувальны менавіта да рыўка, а не да паскарэння.

Аналагічна, груз, да якога прыкладзена паскарэнне, дэфармуецца. Частае і хуткае змяненне паскарэння азначае частую і хуткую дэфармацыю, што можа прывесці да разбурэння далікатнага грузу. Часткова рывок можна паменшыць, выкарыстаўшы амартызацыйную ўпакоўку.

Для многіх прыбораў і прылад у тэхнічных умовах нармуецца лімітавае значэнне рыўка.

Вытворныя большага парадку ў транспарце прымяняюцца рэдка. Вядомы выпадак, калі радыус-вектар даследаваўся да чацвёртай вытворнай — вывад на арбіту [[Тэлескоп Хабл|тэлескопа Хабла]].

У артыкуле І. І. Смульского і Я. І. Смульского «Астэроід Апофіс: эвалюцыя арбіты і магчымае выкарыстанне» выкарыстоўваюцца вытворныя да шостага парадку і шэраг Макларена ў праграме разліку.

У працы фінскага матэматыка К. Зундмана пры вырашэнні «[[Задача трох цел|задачы 3-х цел]]» выкарыстоўваюцца вышэйшыя вытворныя і шэрагі.

=== Металарэзныя станкі ===

У металарэзных станках з электронным кіраваннем змена паскарэння таксама важная — хуткія дэфармацыі інструмента, якія здараюцца пры высокім рыўку, заўчасна выводзяць інструмент з ладу.

== Гл. таксама ==

* [[Радыус-вектар]]
* [[Хуткасць]]
* [[Паскарэнне]]

== Спасылкі ==

* {{З|БСЭ|спасылка=http://bse.sci-lib.com/article061195.html|загаловак=Кинематика механизмов|аўтар=И. И. Артоболевский, Н. И. Левитский}}
* {{кніга
 |аўтар       = Капунцов Ю. Д.
 |загаловак   = Электрооборудование и электропривод промышленных установок. Учебник для вузов
 |спасылка    = http://www.elek.oglib.ru/bgl/7742.html
 |месца       = М.
 |год         = 1979
 |старонак    = 360
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20080308051935/http://www.elek.oglib.ru/bgl/7742.html
 |archivedate = 8 сакавіка 2008
}}
* {{кніга
 |аўтар       = Хитрик В. Э.
 |загаловак   = Методы динамической оптимизации механизмов машин-автоматов
 |спасылка    = http://www.mash.oglib.ru/bgl/5974.html
 |месца       = М.
 |год         = 1974
 |старонак    = 116
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20081014031323/http://www.mash.oglib.ru/bgl/5974.html
 |archivedate = 14 кастрычніка 2008
}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Кінематыка]]
[[Катэгорыя:Фізічныя велічыні]]
[[Катэгорыя:Транспартная тэрманалогія]]