Рывок (кінематыка)

Рывок (Шаблон:Lang-en) — вектарная фізічная велічыня, якая характарызуе тэмп (хуткасць) змены паскарэння цела. З’яўляецца трэцяй вытворнай па часе ад радыус-вектара.

Рывок у кінематыцы

Вектар рыўка $\overrightarrow{j}$ ў любы момант часу знаходзіцца шляхам дыферэнцыявання вектара паскарэння часціцы па часе:

$\overrightarrow{j}=\frac{\mathrm{d}\overrightarrow{a}}{\mathrm{d}t}=\frac{{\mathrm{d}}^2\overrightarrow{v}}{\mathrm{d}{t}^2}=\frac{{\mathrm{d}}^3\overrightarrow{r}}{\mathrm{d}{t}^3},$

дзе:

• $\overrightarrow{a}$ — паскарэнне;
• $\overrightarrow{v}$ — хуткасць;
• $\overrightarrow{r}$ — радыус-вектар.

Адзінкі вымярэння рыўка

• метр у секунду у кубе, м/с³, вытворная адзінка сістэмы СІ.
• сантыметр у секунду у кубе, cм/с³, вытворная адзінка сістэмы СГС.
• «жэ» у секунду, g/с, дзе g = 9,81 м/с² — стандартнае паскарэнне вольнага падзення.

Электрадынаміка

Сіла, якая дзейнічае на паскораны зарад, які рухаецца (радыяцыйнае трэнне, ці рэакцыя выпраменьвання), прапарцыйная трэцяй вытворнай каардынаты (гэта значыць першай вытворнай паскарэння) па часе.

$\overrightarrow{F}=\frac{q^2}{6\pi {ϵ}_0{c}^3}\cdot \frac{d^3\overrightarrow{r}}{{dt}^3}$ (у сістэме СІ).

Прымяненне

Транспарт

Паняцце рыўка ўжываецца пры перавозцы пасажыраў, а таксама далікатных і каштоўных грузаў.

Пасажыр прыстасоўваецца да паскарэння, напружваючы мышцы і падбіраючы позу. Пры змене паскарэння пастава, натуральна, таксама змяняецца. Пасажыру трэба даць час, каб адрэагаваць і змяніць яе — інакш стаялы пасажыр страціць раўнавагу, а сядзячы — стукнецца. Тыповы прыклад — момант поўнай прыпынку вагона метро пасля працэсу тармажэння: з месцамі пасажыры, якія нахіліся наперад у працэсе тармажэння, не паспяваюць прыстасавацца да новага паскарэння, які ўзнікае ў момант прыпынку, і нахіляюцца назад.

Вестыбулярны апарат чалавека адчувальны менавіта да рыўка, а не да паскарэння.

Аналагічна, груз, да якога прыкладзена паскарэнне, дэфармуецца. Частае і хуткае змяненне паскарэння азначае частую і хуткую дэфармацыю, што можа прывесці да разбурэння далікатнага грузу. Часткова рывок можна паменшыць, выкарыстаўшы амартызацыйную ўпакоўку.

Для многіх прыбораў і прылад у тэхнічных умовах нармуецца лімітавае значэнне рыўка.

Вытворныя большага парадку ў транспарце прымяняюцца рэдка. Вядомы выпадак, калі радыус-вектар даследаваўся да чацвёртай вытворнай — вывад на арбіту тэлескопа Хабла.

У артыкуле І. І. Смульского і Я. І. Смульского «Астэроід Апофіс: эвалюцыя арбіты і магчымае выкарыстанне» выкарыстоўваюцца вытворныя да шостага парадку і шэраг Макларена ў праграме разліку.

У працы фінскага матэматыка К. Зундмана пры вырашэнні «задачы 3-х цел» выкарыстоўваюцца вышэйшыя вытворныя і шэрагі.

Металарэзныя станкі

У металарэзных станках з электронным кіраваннем змена паскарэння таксама важная — хуткія дэфармацыі інструмента, якія здараюцца пры высокім рыўку, заўчасна выводзяць інструмент з ладу.

Гл. таксама

• Радыус-вектар
• Хуткасць
• Паскарэнне

Спасылкі

• Шаблон:З
• Шаблон:Кніга
• Шаблон:Кніга