Прагляд зыходнага тэксту старонкі Табун (хімічная зброя)

{{Значэнні|Табун (значэнні)}}
{{Рэчыва}}
[[Файл:Tabun.png|250px|right]][[Файл:Tabun-3D-balls.png|250px|right]]
'''Табу́н'''{{sfn|БелЭн|2002}} (этылавы эфір дыметыламіда цыянафосфарнай кіслаты) — фосфарарганічнае злучэнне. Атрутнае рэчыва нервова-паралітычнага дзеяння. Выклікае моцны [[міёз]].

Бясколерная рухомая [[вадкасць]] [[тэмпература кіпення]] 220 (240{{sfn|ВЭС|2007}}{{sfn|БелЭн|2002}}, каля 230{{sfn|ВСЭ|1976}}) °C, тэмпература плаўлення −50{{sfn|БелЭн|2002}}{{sfn|ВСЭ|1976}} (−48{{sfn|ВЭС|2007}}) °C. Шчыльнасць 1077,8 кг/м³{{sfn|БелЭн|2002}} (1087 г/см³{{sfn|ВСЭ|1976}}). Дрэнна раствараецца ў вадзе (каля 12 %), добра ў арганічных растваральніках.

== Сінтэз і ўласцівасці ==
Табун атрымоўваюць паслядоўным узаемадзеяннем хлорвокісу фосфара POCl<sub>3</sub> са злішкам [[дыметыламін]]а, потым з [[этанол]]ам і [[цыяністы калій|цыянідам калію]]:
: POCl<sub>3</sub> + 2(CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NH <math>\to</math> (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)Cl<sub>2</sub> + (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NH•HCl
: (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)Cl<sub>2</sub> + C<sub>2</sub>H<sub>5</sub>OH <math>\to</math> (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)ClOC<sub>2</sub>H<sub>5</sub> + HCl
: (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)ClOC<sub>2</sub>H<sub>5</sub> + KCN <math>\to</math> (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)(CN)OC<sub>2</sub>H<sub>5</sub> + KCl

Упершыню атрымаў нямецкі хімік [[Герхард Шрадэр]].

Павольна гідралізуецца вадой, у кіслым асяроддзі гідроліз паскараецца, пры гэтым адбываецца адўчапленне дыэтыламіднай групы:
: (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)(CN)OC<sub>2</sub>H<sub>5</sub> + H<sub>2</sub>O + HCl <math>\to</math> (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NH•HCl + HOP(O)(CN)OC<sub>2</sub>H<sub>5</sub>
Хутка гідралізуецца ў растворах шчолачаў, адшчапляе цыянід-іён:
: (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)(CN)OC<sub>2</sub>H<sub>5</sub> + NaOH <math>\to</math> (CH<sub>3</sub>)<sub>2</sub>NP(O)(OH)OC<sub>2</sub>H<sub>5</sub> + NaCN
Лёгка ўзаемадзейнічае з растворамі [[аміяк]]у і [[аміны|амінаў]], што выкарыстоўваецца для дэгазацыі табуна. Прадукты дэгазацыі з’яўляюцца ядавітымі, бо ўтрымоўваюць солі [[сінільная кіслата|сінільнай кіслаты]].

== Гл. таксама ==
* [[Зарын]]
* [[VX]]
* [[GV (хімічная зброя)|GV]]

== Зноскі ==
{{reflist}}

== Літаратура ==
* {{Крыніцы/БелЭн|15|Таб́ун, дыметыламід этылавага эфіру цыянафосварнай кіслаты||368—369}}
* {{ВСЭ3|Табу́н|том=25|старонкі=163}}
* {{крыніцы/ВЭС (2007)|Табу́н|896}}

{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Хімічная зброя]]
[[Катэгорыя:Фосфарарганічныя злучэнні]]
[[Катэгорыя:Нітрылы]]
[[Катэгорыя:Інгібітары халінэстэразы]]