Араксі Таўмасаўна Бабаян

Шаблон:Цёзкі2 Шаблон:Вучоны Араксі Таўмасаўна Бабаян (Шаблон:Lang-hy, 5 мая 1906, Ерэван — 13 лютага 1993, Ерэван) — выбітны армянскі хімік-арганік. Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі Армянскай ССР (1961), акадэмік Акадэміі навук Армянскай ССР (1968, член-карэспандэнт з 1956).

Біяграфія

Араксі Таўмасаўна Бабаян нарадзілася 5 мая 1906 года ў Ерэване.

У 1928 годзе скончыла сельскагаспадарчы факультэт Ерэванскага дзяржаўнага ўніверсітэта, а ў 1937 годзе скончыла хімічны факультэт Ерэванскага політэхнічнага інстытута.

У 1928—1958 годах працавала ў Ерэванскім ветэрынарным інстытуце (пазней — Ерэванскі зоаветэрынарны інстытут). У 1939 годзе прапанавала спосаб сінтэзу ацэтыленавых у-гліколяў (рэакцыя Фаворскага-Бабаян). Вывучыла шчолачнае і тэрмічнае расшчапленне амоніевых салей. З 1945 года — прафесар.

У 1953 годзе адкрыла каталітычнае дзеянне салей амонію пры алкілаванні $\mathrm{C}{\phantom{A}}^{-}$, $\mathrm{N}{\phantom{A}}^{-}$, $\mathrm{O}{\phantom{A}}^{-}$ і $\mathrm{S}\mathrm{H}{\phantom{A}}^{-}$ кіслот галагеналкіламі ў водна-шчолачным асяроддзі. Адкрыла тры новыя рэакцыі:

• дэгідрахларыравання — расшчаплення чацвярцёвых салей амонію,
• перагрупоўкі — расшчаплення (унутрымалекульнае С-алкілаванне пры нуклеафільным замяшчэнні),
• цыклізацыі — расшчаплення (унутрымалекульны дыенавы сінтэз).

З 1935 года супрацоўнік Хімічнага інстытута Армянскага філіяла АН СССР (з 1957 года Інстытут арганічнай хіміі Акадэміі навук Армянскай ССР).

У 1942—1955 гадах — загадчык кафедрай хіміі Ерэванскага медыцынскага ўніверсітэта. У 1949—1953 гадах намеснік дырэктара па навуцы, у 1955—1957 гадах — кіруючы сектарам арганічнай хіміі, з 1957 года кіруючы лабараторыяй аміназлучэнняў. У 1956 годзе выбрана членам-карэспандэнтам Акадэміі навук Армянскай ССР. У 1961 годзе Араксі Бабаян прысвоена званне Заслужанага дзеяча навукі і тэхнікі Армянскай ССР. У 1968 годзе абрана акадэмікам Акадэміі навук Армянскай ССР.

Дэпутат Вярхоўнага Савета Армянскай ССР II—IV скліканняў. У 1976—1983 гадах — адказны рэдактар «Армянскага хімічнага часопіса».

Араксі Таўмасаўна Бабаян сканала 13 лютага 1993 года ў Ерэване.

Узнагароды

• Ордэн Працоўнага Чырвонага Сцяга
• Ордэн Дружбы народаў
• Ордэн «Знак Пашаны» (27 красавіка 1967) — за дасягнутыя поспехі ў развіцці савецкай навукі і ўкараненні навуковых дасягненняў у народную гаспадаркуШаблон:Sfn
• Заслужаны дзеяч навукі і тэхнікі Армянскай ССР (1961).

Літаратура

• Шаблон:Артыкул
• Шаблон:Артыкул
• Шаблон:Артыкул
• Шаблон:Кніга
• Шаблон:Кніга
• Шаблон:Кніга
• Шаблон:Артыкул
• Шаблон:Артыкул

Спасылкі

• Шаблон:Супрацоўнік НАН РА