Браматы

Брамат-аніен

Браматы — неарганічныя злучэнні, солі брамнаватай кіслаты HBrO₃. Бясколерныя крышталічныя рэчывы, стабільныя пры нармальных умовах.

Брамат-аніён аналагічна хларат-аніёну мае структуру трыганальнай піраміды. Даўжыня сувязяў Br—O складае каля 0,178 нм, кут О—Br—O 112 °. Аніён BrО₃⁻ не ўтварае кавалентных сувязяў і не схільны ўтвараць каардынацыйныя сувязі. Браматы па сваіх хімічных уласцівасцях аналагічныя хларатам, але больш тэрмічна ўстойлівыя, менш растваральныя ў вадзе і з'яўляюцца больш моцнымі акісляльнікамі. Найбольшае практычнае прымяненне знаходзяць браматы натрыю і калію.

Фізічныя ўласцівасці

Фізічныя канстанты некаторых браматаў:

Формула	Малярная маса, г/моль	Колер	Шчыльнасць, г/см3	Тэмпература плаўлення, °C	Тэмпература раскладання, °C
AgBrO3	235,77	белы	5,21	−	350
Al(BrO3)3 • 9H2O	572,82	белы	н/д	62,3	100
Ba(BrO3)2	393,13	белы	3,99	−	270
CsBrO3	260,81	белы	4,11	420	420
Cu(BrO3)2	319,35	белы	н/д	−	550
Dy(BrO3)3	546,20	жоўты	н/д	−	> 600
Hg(BrO3)2 • 2H2O	492,42	белы	н/д	−	> 130
Hg2(BrO3)2	656,98	белы	н/д	−	> 200
KBrO3	167,00	белы	3,25	434	> 450
Mg(BrO3)2	280,11	белы	2,29	−	> 300
NaBrO3	150,89	белы	3,339	380	380
Nd(BrO3)3 • 9H2O	690,08	красный	н/д	66,7	150 (−H2O); 450
Sm(BrO3)3 • 9H2O	696,20	жоўты	н/д	74,5	150 (−H2O); > 500
Sr(BrO3)2	343,42	белы	3,77	−	240
Y(BrO3)3 • 9H2O	634,74	белы	н/д	74	> 350
Zn(BrO3)2 • 6H2O	429,28	белы	2,57	100	200 (−H2O); 700

Атрыманне

Звычайна, браматы атрымліваюць электрахімічным або хімічным акісленнем браміду:

$𝖭𝖺𝖡𝗋\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖭𝖺𝖮𝖢𝗅\mathsf{=}𝖭𝖺𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖭𝖺𝖢𝗅$

Браматы шчолачных і шчолачназямельных металаў могуць быць атрыманы дзеяннем вадкага брому на водныя растворы шчолачаў або карбанатаў:

$\mathrm{𝟨}𝖭𝖺𝖮𝖧\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{=}\mathrm{𝟧}𝖭𝖺𝖡𝗋\mathsf{+}𝖭𝖺𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮$

$\mathrm{𝟥}𝖭{𝖺}_{\mathrm{𝟤}}𝖢{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{=}\mathrm{𝟧}𝖭𝖺𝖡𝗋\mathsf{+}𝖭𝖺𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖢{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}$

Нерастваральныя ў вадзе браматы атрымліваюць абменнай рэакцыяй паміж браматамі натрыю або калію і адпаведных водарастваральных соляў металаў:

$𝖠𝗀𝖭{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}𝖭𝖺𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{=}𝖠𝗀𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\downarrow \mathsf{+}𝖭𝖺𝖭{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}$

Хімічныя ўласцівасці

Браматы — тэрмічна няўстойлівыч і раскладаюцца пры награванні па наступнай схеме:

• браматы шчолачных шчолачназямельных металаў і срэбра (на прыкладзе NaBrO₃):

$\mathrm{𝟤}𝖭𝖺𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{=}\mathrm{𝟤}𝖭𝖺𝖡𝗋\mathsf{+}\mathrm{𝟥}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\uparrow$

• іншыя браматы (на прыкладзе Cu(BrO₃)₂):

$\mathrm{𝟤}𝖢𝗎\mathsf{(}𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{=}\mathrm{𝟤}𝖢𝗎𝖮\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖡{𝗋}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟧}{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\uparrow$

У цвёрдым стане пры награванні браматы праяўляюць ўласцівасці акісляльніка

$\mathrm{𝟤}𝖪𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖢\mathsf{=}\mathrm{𝟤}𝖪𝖡𝗋\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖢{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\uparrow$

У водных растворах браматы праяўляюць слабыя акісляльныя ўласцівасці ў кіслым асяроддзі:

${\displaystyle }$

Цікавай рэакцыяй з удзелам браматаў з'яўляецца вагальная рэакцыя Белавусава — Жабацінскага, у якой адбываецца перыядычнае змяненне афарбоўкі раствора з жоўтай на бескаляровую:

$\mathrm{𝟤}𝖡𝗋O_{\mathrm{𝟥}}^{\mathsf{-}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖢{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{(}𝖢𝖮𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}{𝖧}^{\mathsf{+}}\mathsf{=}\mathrm{𝟤}𝖡𝗋𝖢𝖧\mathsf{(}𝖢𝖮𝖮𝖧{\mathsf{)}}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟥}𝖢{𝖮}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟦}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮$

Акісліць браматы да пербраматаў магчыма толькі з дапамогай электролізу або з дапамогай вельмі моцных акісляльнікаў:

$𝖭𝖺𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟥}}\mathsf{+}{𝖥}_{\mathrm{𝟤}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖭𝖺𝖮𝖧\mathsf{=}𝖭𝖺𝖡𝗋{𝖮}_{\mathrm{𝟦}}\mathsf{+}\mathrm{𝟤}𝖭𝖺𝖥\mathsf{+}{𝖧}_{\mathrm{𝟤}}𝖮$

Прымяненне

Броматы выкарыстоўваюцца ў браматаметрыі, вытворчасці некаторых піратэхнічных саставаў, для выпечкі хлеба, а таксама ў неарганІчным сінтэзе для атрымання брамнаватай кіслаты і пербраматаў. Таксама браматы прымяняюцца як акісляльнікі ў практыцы арганічнага сінтэзу.

Гл. таксама

• Хлараты