Парэчкі

З пляцоўкі testwiki
Перайсці да навігацыі Перайсці да пошуку

Шаблон:Таксон Парэ́чкі[1] (Ribes) — род кветкавых раслін манатыпнага сямейства Шаблон:Bt-bellat.

Батанічнае апісанне

Марфалогія

Лістападныя, радзей вечназялёныя кусты з вышынёй да 2 метраў. Парасткі гладкія, часам шыпаватыя. Лісце простае, чаргаванае, голае або апушанае, бывае з залозкамі, большай часткай дланепадобна-лопасцевае.

Кветкі ў гронках, двух- ці аднаполыя. Кветкаложа ўвагнутае, зрослае з завяззю і пераходзячае па баках у 5 звычайна зеленаватых чашалісцікаў. Пялёсткаў таксама 5, усе вольныя. тычынак столькі ж. Завязь аднагнездавая, шматнасенная. Слупкі два.
Формула кветкі: Шаблон:Nobr. Структура кветкі нестабільная[2].

Плод — ягада.

Распаўсюджанне

Уключае каля 150 відаў. Да 50 відаў распаўсюджаныя ў Еўропе, Азіі і Паўночнай Амерыцы, прычым некаторыя спускаюцца на поўдзень кантынента па Андам да Магеланавага праліва.

У раўніне Еўрапейскай часткі Расіі прысутнічаюць 3 дзікарослых віды, на Каўказе — 6, большая колькасць іх расце ў Сібіры, асабліва Усходняй.

Біялагічныя асаблівасці

Найлепшай глебай для росту парэчак лічыцца чарназёмны суглінак, але яна можа расці і на іншых глебах, як лёгкіх, так і шчыльных, толькі б месца было урадлівым і вільготным; для захавання першай умовы лёгкія і малаўрадлівыя глебы добра ўгнойваюць праз 2-3 гады і, акрамя таго, на працягу лета паліваюць вадкімі ўгнаеннямі, каб захаваць вільготнасць у глебе. У сухой мясцовасці варта высаджваць парэчку не на градках, а ў канаўках (чырвоныя і белыя парэчкі лягчэй пераносяць сухасць глебы, чым чорныя). Адначасова з угнаеннем робяць глыбокую апрацоўку глебы на 45-55 см; паміж раслінамі ж зямля пушыцца кожны год. Некаторыя раяць на лета паверхню град пакрываць пластом гною.

Што ж тычыцца месцазнаходжання, то кусты парэчкі рэкамендуецца саджаць на адкрытым, асветленым сонцам месцы. З той жа мэтай адлегласць паміж кустамі павінна быць не менш за метр, каб яны не зацянялі адзін аднаго, інакш атрымліваюцца дробныя і шчуплыя ягады.

Парэчкі, як і агрэст, размножваюць тронкамі і адводкамі; тронкі звычайна зразаюць восенню, па ападу лісця, з моцных кустоў, пад самым вочкам, затым складаюць іх на зіму ў склеп і вясной высаджваюць, як толькі адтае зямля, у цяністым месцы. У цёплым кліматце тронкі саджаюць і ўвосень.

Размнажэнне травяністымі отводка вырабляюць у ліпені, папярэдне надрэзаўшы кару.

Пасадка парэчак вырабляецца лепш за ўсё ў жніўні ў градкі або канавы, напоўненыя сумессю зямлі з гноем. Пасля пасадкі, калі надвор'е сухое, робіцца 2 разы на тыдзень паліў, не менш за 1 вядро на куст. Паверхня глебы пакрываецца гноем і пластом саломы.

Абразанне (вясной) складаецца ва ўкарачэнні маладых галін на 5-6 вочкаў і выдаленні старых галін. Кожны куст павінен мець самае большае 10-15 галін розных узростаў. Старыя галіны трэба выдаляць, таму што самыя буйныя ягады атрымліваюцца на 3-5-гадовых галінах. Пакідаць больш старыя галіны можна толькі на штамбах.

Звычайна парэчкі разводзяць у выглядзе куста, з дапамогай абрэзкі маладых раслін на ўзроўні 20 см, але часам чырвоныя парэчкі (але зусім не чорныя), дзеля вонкавага выгляду, выганяюць у паўштамбавай або штамбавай форме (першая мае ствол да 50 см вышыні, другая — да 1 м). Апошняя форма выводзіцца прышчэпкай (капуліроўкай) на Ribes Aureum Pursh або, у рэдкіх выпадках, на чорных парэчках. У паўночных раёнах краіны небяспечна выводзіць штамб вышэй 70 см.

Арэал

Налічваецца каля 150 відаў. Пашыраны ў халодным і ўмераным паясах Еўразіі, Амерыкі і ў Афрыцы (Атласкія горы).

Класіфікацыя

Віды

Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота Шаблон:Біяфота

Найбольш вядомыя наступныя віды парэчак: Шаблон:Bt-bellat і Шаблон:Bt-bellat парэчкі — абодва віды дзіка растуць у Паўночнай Еўропе і ў Сібіры. Адрозненне паміж імі, акрамя колеру ягад, у тым, што ў чорных парэчак лісце і ягады надзвычай духмяныя ад эфірнага алею. Ён утрымліваецца ў асаблівых залозках, якія пакрываюць асабліва густа ніжнюю паверхню лісця. З соку чорных парэчак (Шаблон:Lang-fr) робяць таксама розныя сіропы і лікёры. У вялікай колькасці разводзяць Шаблон:Bt-bellat Шаблон:Bt-latbel, які таксама належыць да роду парэчак. Сярод садовых культур вядома некалькі сотняў выведзеных гатункаў. Ягады многіх іншых культурных відаў парэчкі таксама ўжываюцца ў ежу, але ў невялікай колькасці яны збіраюцца і з дзікарослых кустоў. Некаторыя віды (напрыклад, Шаблон:Bt-bellat, Шаблон:Bt-bellat і Шаблон:Bt-bellat) разводзяць як дэкаратыўныя прыгожаквітнеючыя расліны.

На Беларусі сярод дзікарослых і культурных відаў Шаблон:Bt-bellat, Шаблон:Bt-bellat, Шаблон:Bt-bellat, Шаблон:Bt-bellat, Шаблон:Bt-bellat, Шаблон:Bt-bellat. Трапляюцца ў вільготных лясах, сярод хмызнякоў, ускрай балот і па берагах рэк; культывуюцца ў прамысловым і аматарскім садаводстве.

Віды парэчак аб'ядноўваюць у 3 групы. Для чорных парэчак характэрны спецыфічны пах з-за наяўнасці залозак на ніжняй паверхні лісця. Група чырвоных парэчак як лекавыя расліна вядомая з XIV ст., як ягадная — з XVI ст. Група залацістых парэчак эндэмічная для Паўночнай Амерыкі.

Гібрыды

Значэнне і ўжыванне

Харчовыя, лекавыя, дэкаратыўныя расліны.

Акрамя ўжывання непасрэдна ў ежу, з парэчак гатуюць варэнне, кампот, жэле, пасцілу, мармелад, сіропы і парэчкавае віно.

Лісце і плады парэчкі выкарыстоўваюцца для падрыхтоўкі адвараў і гарбаты, у якасці смакавага дадатку ў мяса і рыбу.

Многія віды парэчак — меданосныя расліны[3].

Спрадвеку на Русі з парэчак рыхтавалі брагу.

Сок чорнай парэчкі выкарыстоўваецца для падрыхтоўкі натуральных харчовых фарбавальнікаў.

Шаблон:Зноскі

Літаратура

  • Шаблон:Крыніцы/БелЭн
  • Вавилов А. С. Чудо-ягода. // Наука и жизнь, 1988, № 7, с. 94. — О смородине лежачей, или моховке.
  • Турова А., Сапожникова Э. О пользе чёрной смородины. // Наука и жизнь, 1988, № 7, с. 92—93.

Спасылкі

Шаблон:Парэчкі Шаблон:Бібліяінфармацыя

  1. ↑ Шаблон:Крыніцы/Латино-русско-белорусский ботанический словарь
  2. ↑ Шаблон:Кніга
  3. ↑ Шаблон:Кніга
Узята з "https://be.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Парэчкі&oldid=425"