Прастрэл шыракалісты

З пляцоўкі testwiki
Перайсці да навігацыі Перайсці да пошуку

Шаблон:Таксон Шаблон:Значэнні Прастрэл шыракалісты, Сон раскрыты[1][2], Сон-трава, Сон звычайны[3] (Anemone patens, Pulsatilla patens ці Pulsatilla latifolia[4]) — від кветкавых раслін з роду Кураслеп, сямейства Шаблон:Bt-bellat.

Паводле The Plant List на 2013 год, від адносіцца да роду кураслеп, адпаведна мае назву: Anemone patens L.[5].

Назва

Сон раскрыты, друмель[6], сон, сон-трава, сончык[1][7][8], булдоўнік, казінае масла, курчаннік, пралеска, саксоннік[9].

Батанічнае апісанне

Шаблон:Біяфота

Расліна 7-15 см вышынёй. Карэнішча магутнае, вертыкальнае, цёмна-карычневае, шматгаловае.

Каранёвае лісце на доўгіх, не густа валасістых хвосціках, у абрысе круглява-сэрцападобныя, дланепадобна-трохрассечаныя з ромбавымі глыбока-двух-трохраздзельнымі сегментамі і з клінаватымі, дзвюх-чатырохнадрэзанымі ці зубчастымі дзелькамі з вострымі, часта некалькі выгнутымі лопасцямі, у маладосці, асабліва ўнізе валасістымі, якія пазней робяцца голымі, з’яўляюцца пасля цвіцення і адміраюць восенню.

Сцёблы стромкія, апранутыя густымі, адтапыранымі, мяккімі валасінкамі.

Лісточкі пакрывала стромкія, падзеленыя на вузкалінейныя долі, моцна валасістыя. Кветканосы прамыя; кветкі стромкія, спачатку шыроказваночкавыя, пазней зоркава раскрытыя; калякветнік просты, шасцілісточкавы, з лісточкамі 3-4 см даўжынёй, вузка яйкападобна-завостранымі, простымі, сіне-фіялетавымі, звонку валасістымі; тычынкі шматлікія, у шмат разоў карацей лісточкаў калякветніка, жоўтыя, з іх вонкавыя ператвораныя ў стамінодзіі (нектарнікі); песцікаў шмат, з доўгім пухнатым слупком 3-5 см даўжынёй. Цвіце ў красавіку — маі. Формула кветкі: Шаблон:Nobr[10].

Плодзікі даўгаватыя, як і слупкі моцна валасістыя. Шаблон:Фотарадок

Арэал

Паштовая марка Беларусі, 2002

Паўночная Еўропа: Фінляндыя (поўдзень), Швецыя (усход); Цэнтральная Еўропа: Чэхія, Германія, Венгрыя, Польшча, Славакія; Паўднёвая Еўропа: Румынія; тэрыторыя былога СССР: Беларусь, Эстонія, Латвія, Літва, Еўрапейская частка Расіі, Украіна, Казахстан, Заходняя Сібір, Усходняя Сібір (поўдзень), Далёкі Усход; Азія: Кітай, Манголія; Паўночная Амерыка: Канада (захад Паўночна-Заходняй Тэрыторыі, Юкан, захад Антарыа, Альберта, Брытанская Калумбія, Манітоба, Саскачэван), ЗША (поўнач Ілінойса, Аёва, Мінесота, Небраска , Паўночная Дакота, Паўднёвая Дакота, Вісконсін, Каларада, Айдаха, Мантана, Вашынгтон, Ваёмінг, Нью-Мехіка, Тэхас, поўнач Юты[11].

Расце на дзярнова-падзолістай глебе ў хваёвых, хваёва-дубовых, хваёва-бярозавых лясах верасовага, бруснічнага, арляковага, імшыстага і травянога тыпаў, на верасовых пустках, баравінных схілах і ў хмызняках[12].

На Палессі і ў лесастэпе Украіны сустракаецца ў хваёвых і мяшаных лясах.

Хімічны склад

У свежай траве змяшчаецца протаанеманін, у сухой — біцыклічны лактан (анеманін), сапаніны[12].

Прымяненне

Вельмі дэкаратыўная расліна як пры цвіценні, так і ў пладах. Культывуецца ў кветніках (разам з іншымі відамі прастрэлу). Расліна мае лекавыя і фарбавальныя ўласцівасці.

Прэпараты расліны ўжываюць як заспакаяльны і снатворны сродак[12].

У народнай медыцыне сон-трава ўжываецца ад многіх хвароб. Водны экстракт травы прастрэлу аказвае моцнае бактэрыцыднае і фунгіцыднае дзеянне і выкарыстоўваецца вонкава для найхуткага гаення ран і пры грыбковых захворваннях скуры. Адвар травы п’юць у малых дозах пры кашлю і жаночых захворваннях. Настойка травы на гарэлцы ўжываецца ў якасці расцірання пры рэўматызме. Свежую траву вараць у рускай печцы без вады і сокам, які выдзяляецца, лечаць апёкі[12].

Сінонімы

  • Anemone hirsutissima MacMill.
  • Anemone intermedia G.Don
  • Anemone longipetala Schleich. ex Steud.
  • Anemone ludoviciana Nutt.
  • Anemone nuttalliana DC.
  • Anemone nuttallii Nutt.
  • Anemone patens var. hirsutissima (Britton) Hitchc.
  • Anemone patens var. nuttalliana (DC.) A.Gray
  • Anemone patens var. rosea Cockerell
  • Anemone patens f. stevensonis B.Boivin
  • Anemone patens var. wolfgangiana (Besser) Koch
  • Anemone pulsatilla var. patens (L.) Finet & Gagnep.
  • Anemone wolfgangiana Besser
  • Pulsatilla bauhinii Tausch ex Pritz.
  • Pulsatilla kioviensis Wissjul.
  • Pulsatilla nuttalliana (DC.) Spreng.
  • Pulsatilla patens (L.) Mill.
  • Pulsatilla patens f. albiflora X.F.Zhao ex Y.Z.Zhao
  • Pulsatilla patens subsp. hirsutissima Zämelis
  • Pulsatilla patens var. kioviensis (Wissjul.) Tzvelev
  • Pulsatilla patens var. wolfgangiana (Besser) Trautv. & C.A.Mey.
  • Pulsatilla pseudopatens Schur
  • Pulsatilla teklae Zämelis
  • Pulsatilla wolfgangiana (Besser) Rupr.[5]

Ахова

Занесены ў Чырвоныя кнігі Беларусі[13], Казахстана, Латвіі, Літвы, Шаблон:Нп3, Эстоніі, вялікага ліку суб’ектаў Расійскай Федэрацыі, шэрагу абласцей Украіны[14][15].

Ва Украіне ахоўваюць у Шаблон:Нп3 «Шаблон:Нп3», Нацыянальных прыродных парках «Шаблон:Нп3», «Шаблон:Нп3», Шаблон:Нп3 «Шаблон:Нп3», «Днястроўскі каньён», шматлікіх заказніках і помніках прыроды.

Колькасць памяншаецца з прычыны чалавечай дзейнасці (узворванне стэпаў, терасаванне схілаў, выпас жывёлы, зрыванне на букеты і г. д.).

Зноскі

Шаблон:Крыніцы

Літаратура

Спасылкі

Шаблон:Чырвоная кніга Беларусі

Шаблон:Бібліяінфармацыя

  1. ↑ 1,0 1,1 Шаблон:Крыніцы/Латино-русско-белорусский ботанический словарь - у крыніцы пад назвай Шаблон:Bt
  2. ↑ Сон раскрыты
  3. ↑ Шаблон:Кніга — у крыніцы пад назвай Шаблон:Btname
  4. ↑ Прострел раскрытый (сон-трава) — Сон расчынены — Pulsatilla patens Шаблон:Архівавана Шаблон:Ref-ru
  5. ↑ 5,0 5,1 Шаблон:Cite web
  6. ↑ Ганчарык М. М. Беларускія назвы раслін. Праца навуковага таварыства па вывучэнню Беларусі, т. II і IV. Горы-Горки, 1927
  7. ↑ Шаблон:Нп3 Ботанический словарь, Спб, 1878
  8. ↑ Шаблон:Крыніцы/Беларуска-польска-расейска-лацінскі ботанічны слоўнік
  9. ↑ Шатэрнік М. В. Краёвы слоўнік Чэрвеньшчыны. Мінск, 1929
  10. ↑ Шаблон:Кніга
  11. ↑ Паводле дадзеных GRIN. Гл. раздзел «Спасылкі»
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 Шаблон:Кніга
  13. ↑ В Красную книгу Беларуси внесено 19 новых видов дикорастущих растений Шаблон:Архівавана Шаблон:Ref-ru
  14. ↑ Шаблон:Плантарыум Шаблон:Праверана
  15. ↑ Червона книга Донецької області: Рослинний світ Шаблон:Архівавана
Узята з "https://be.wiki.beta.math.wmflabs.org/w/index.php?title=Прастрэл_шыракалісты&oldid=229"