Эўтэктыка
Эўтэктыка (Шаблон:Lang-el — лёгкаплаўны) — нонварыянтная (пры пастаянным ціску) кропка ў сістэме з n кампанентаў, у якой знаходзяцца ў раўнавазе n цвёрдых фаз і вадкая фаза. Эўтэктычная кампазіцыя ўяўляе сабой вадкі раствор, які крышталізуецца пры самай нізкай тэмпературы для сплаваў дадзенай сістэмы. Адпаведна, тэмпература плаўлення сплаву эўтэктычнага складу — таксама самая нізкая, у параўнанні са сплавамі іншага складу для дадзенай сістэмы кампанентаў. Гэта з'ява, як раз і адлюстроўвае этымалогію тэрміна.
У двухкампанентнай (або бінарнай) сістэме эўтэктычную раўнавагу можна выказаць
,
дзе — вадкая фаза (расплаў або раствор, напрыклад, «водны раствор»), — цвёрды раствор кампанента у крышталічнай рашотцы, утворанай кампанентам , — цвёрды раствор кампанента у крышталічнай рашотцы, утворанай кампанентам .
Дадаючы або адводзячы цяпло, можна змяніць прапорцыю паміж сумарным аб'ёмам крышталічных фаз і расплавам ў эўтэктычнай кропцы пры каля эўтэктычнай тэмпературы. Тэмпература сістэмы пры гэтых працэсах будзе адрознівацца ад раўнаважкай (у пераважнай большасці практычных выпадкаў вельмі нязначна — на дзесятыя ці сотыя долі градуса Цэльсія), паколькі для фазавых ператварэнняў (крышталізацыі або плаўлення) неабходны тэрмадынамічны стымул — пераахаладжэнне або перагрэў.
Крышталізацыя:
.
Пасля крышталізацыі эўтэктыка становіцца сумессю крышталітаў фаз, вельмі часта моцна разгалінаваных, ўзаемна прарослых у працэсе эўтэктычнай крышталізацыі. Адначасовае ўтварэнне некалькіх крышталічных фаз, у ходзе эўтэктычнай крышталізацыі абумоўлівае магчымасць іх кааператыўнага росту, пры выкананні дадатковых умоў, перш за ўсе, частковай крышталяграфічнай узгодненасці рашотак эўтэктычных фаз. У выніку апошняга ўтвараюцца эўтэктычныя бікрышталі (у выпадку двухкампанентных, а таксама квазібінарных сістэм) — разгалінаваныя ўзаемнаўкладзеныя дэндрыты эўтэктычных фаз, якія толькі выглядаюць у перасеку як дробнадысперсная сумесь.
Эўтэктыка з'яўляецца перасячэннем паверхняў раўнавагі расплаву з адпаведнымі (эўтэктычнымі) фазамі. Калі адводзіцца адпаведная колькасць цяпла, то расплаў эўтэктычнага складу пры крышталізацыі ва ўмовах блізкіх да збалансаваных дасць усе крышталічныя фазы, якія ўдзельнічаюць у раўнавазе. Калі ж падводзіцца цяпло ў дастатковай колькасці, то сумесь фаз, якая адказвае эўтэктычнаму складу, ва ўмовах блізкіх да збалансаваных будзе плавіцца з адначасовым памяншэннем долі кожнай з крышталічных фаз аж да іх поўнага знікнення.